دسته: خبر

د ایران د ایرنا خبري رسنۍ د خبر له مخې ویل شوي چې، د د دوغارون پولې په ځانګړي اقتصادي زون کې د تېلو په ټانکرونو کې اور لګېدنه، د ټرانسپورټي بېړیو او د ګمرکونو، سرحدي بازارونو او هر ډول فعالیت د بندېدو لامل شوې ده.
په خپرو شويو ويډيوګانو کې ښکاري چې دغه اورلګېدنه پراخه ده او باروړونکي ګاډي له سيمې په چټکۍ روان دي.
په سيمه کې د اور کابو کولو وسایل نه ښکاري.
د ایران د تایباد ښار یوه مسؤل محمد رضا رضايي وايي، د افغانستان او ایران ترمنځ دوغارون پوله کې د ایران اړوند درې ټانکرونو او د افغانستان اړوند یوه ټانکر کې د چلوونکو لخوا د بې غورۍ او د خوندیتوب شرایطو نه مراعتولو له کبله اور لګېدلی دی.
نوموړی وایي، سیمې ته د اور د کابو کولو لپاره د افغانستان د هرات او د ایران د تایباد لخوا د اور وژلو ګاډي استول شوي دي.
نوموړي ویلي، اورلګېدنه دومره وه چې له اتلس کیلومتره واټن څخه یې لوګی لیدل کېدل.
تر اوسه څرګنده شوې نه ده چې په دغه اورلګېدنه کې څومره ځاني او مالي زیان موټر چلوونکو او سوداګرو ته اوښتی دی.

د زابل د امنیه قومندانۍ ویلي چې په دغه ولایتونو کې سیلونو لږترلږه ۱۰ تنه مړه کړي دي.
د دغه قوماندانۍ په وینا،د اورښتونو له امله د زابل د مرکز کلات په شمول په ځینو ولسوالیو کې سیلابونه راغلي وو چې په نتیجه کې یې په په شینکۍ ولسوالي کې اته کوره ویجاړ کړي. لس تنه په سیلابونو کې شهیدان شوي او یو تن ټپي دی. د دوی په ویناامنیتي ځواکونو لسګونه کسان ژغورلي هم دي.
سږنی کال د ورښتونو له نظره په افغانستان او سیمه کې بې ساری دی.
ملګروملتو ویلي چې په تېرو ۴۰ کلونو کې په افغانستان کې د سږني کال په شان ورښتونه نه دي شوي.
په پاکستان کې هم د وروستیو دوو ورځو د بارانونو له کبله لږترلږه ۲۰ تنه مړه شوي او ډېر مالي زیانونه اوښتي دي.
دا په داسي حال کې ده چې د هوا پېژندنې ادارې نن هم په ګڼو ولایتونو کې د ورښتونو وړاندوینه کړې ده.
د هواپېژندنې ادارې د راتلونکو دوو ورځو لپاره د هېواد په ۱۱ ولایتونو کې د باران او سېلونو اټکل کړی دی.
دې ادارې تېره ورځ پر خپله ایکسپاڼه لیکلي چې په نورستان، کونړ، لغمان، ننګرهار، لوګر، میدان وردګ، پکتیا، خوست، پکتیکا، زابل او غزني ولایتونو د بارانونو او سیلونو اټکل کوي.

د ایران د بشري حقونو سازمان وايي، د روان کال لومړیو اووه میاشتو کې ایران ۲۰ تنه افغانان اعدام کړي.
دغه سازمان په خپل تازه رپوټ کې ویلي، په دغه موده کې یاد هېواد لږ تر لږه ۳۰۰ کسان د بېلابېلو جرمونو له کبله د اعدام په سزا رسولي دي.
د دغه سازمان په رپوټ کې راغلي چې ۱۷۲ کسان د مخدره موادو، ۱۱۰ کسان د عمدي قتلونو او ۱۵ نور د فساد په تورونو اعدام شوي دي.
د ایران د بشري حقونو سازمان چې دفتر یې په ناروې کې دی، د تېر کال په رپوټ کې ویلي وو چې یوازې دوه افغانان اعدام شوي وو. د تېر کال پرتله د اعدام شویو افغان کډوالو شمېر نژدې لس برابره زیات شوی دی.
په ایران کې د افغان وګړو د اعدام خبره داسې مهال راغلې چې تېرو څو میاشتو کې هلته د افغان کډوالو ناسم وضعیت په اړه وار په وار رپوټونه ورکول کېږي.
وروستۍ څو میاشتې په ایران کې د ناقانونه افغان کډوالو نیولو او افغانستان ته یې په زوروه د ستنولو لړۍ چټکه شوې ده.
د ایران کورنیو چارو وزارت د مالوماتو پر بنسټ، په دغه هېواد کې پنځه میلیونه افغان کډوال ژوند کوي.
ګڼ شمېر نور کډوال هم په هغو پخوانیو ور ګډ شول، چې له څلورو لسیزو راهیسې هلته اوسېږي. کله چې د کډوالو موضوع یاده شي، ایراني چارواکي مختلفې شمېرې ورکوي، له پنځو تر اوو میلیونو یې یادوي.
په ایران کې د افغانانو د نفوسو چټک زیاتوالی له کلونو راهیسې د ځینو ایرانیانو د اعتراضونو لامل هم شوی، ځکه دا هېواد له وړاندې تر نړیوالو بندیزیونو لاندې دی او اقتصادي کړکېچ یې پراخ دی.
د طالبانو د حکومت د کډوالو او راستنېدونکو چارو وزارت شمېرې هم ښيي چې له پاکستان او ایران څخه د افغان کډوالو د ایستلو لړۍ په وروستیو اونیو کې په چټکۍ سره روانه ده.

په داسې حال کې چې د دوبي په موسم کې د تودوخې درجه لوړیږي په پلازمینه کابل کې د هوا د ککړتیا ستونزه نوره هم زیاته شوې ده.
د پلازمېنې اوسېدونکي د ککړتیا له زیاتوالي او له امله یې د تنفسي ناروغیو له ډېروالي شکایت کوي. د زړو موټرو ترڅنګ د فوسیلي سونګ او حرارتي بریښنا کارول د کابل د هوا د ککړتیا اصلي عوامل بلل کیږي.
د افغانستان د چاپېریال ساتنې ریاست مسوولانو هم اعلان کړی چې له ترافیک پولیسو او کابل ښاروالۍ سره په همغږۍ د هوا د ککړتیا کچه راټیټوي.
د دې ادارې د چارواکو په ویناترافيک پوليس په منظم ډول خپلې پوستې څاري او هغه موټرو معلوموي چې ککړتیا خپروي او د دې ترڅنګ د هغو خاوندانو ته خبرداری ورکوي.
خو د چاپېریال ساتنې کارپوهان په دې باور دي چې په کابل کې د هوا د ککړتیا د وضعیت د ښه کېدو لپاره باید نور جدي اقدامات وشي. د شنې فضا زیاتول، د لویو فابریکو کنټرول او د ښار په شاوخوا کې د شنه کمربند بیا ژوندی کول د دوی له وړاندیزونو څخه دي.

د اوبو او انرژۍ وزارت وایي چې د کاسا ۱۰۰۰ پروژې کار به ژر په افغانستان کې پیل شي او په دې اړه له نړیوال بانک سره په لوړه کچه خبرې اترې روانې دي.
د سږ کال په پېل کې، نړېوال بانک تایید کړه چې کاسا زر پروژه به د دریو ګاونډیو هیوادونو په غوښتنه اجرا شي.
نړېوال بانک ټینګار کړی چې د پروژې ټول لګښت او راتلونکي عایدات به په بهر کې اداره کیږي .
خو د اوبو او انرژۍ وزارت ادعا کړې چې د دې پروژې له فعالېدو سره به افغانستان د برېښنا له لېږد څخه په کال کې ۶۵ میلیونه ډالره عاید ترلاسه کړي.
د اوبو او انرژۍ وزارت چارواکو د شنبې په ورځ په کابل کې په یوه خبري کنفرانس کې وویل چې لا هم خبرې روانې دي. دوی څرګنده کړه چې د کاسا زر پروژې د پلي کولو هوکړې ته رسېدلي دي.
تمه ده چې د ماسا زر پروژه تر ۲۰۲۶ پورې بشپړه شي.

د افغانستان د هواپېژندنې ادارې د هېواد په ۱۸ ولایتونو کې د بارانونو او سیلونو وړاندوینه کړې ده.
د ترانسپورت او هوایي چلن وزارت د هواپېژندنې ریاست پرون په یوه خبرپاڼه کې وویل چې په بدخشان، نورستان، کونړ، ننګرهار، لغمان، پنجشېر، کاپیسا، پروان، کابل، میدان وردګ، لوګر، پکتیا، خوست، پکتیکا، غزني، زابل، کندهار او ارزګان ولایتونو کې به د بارانونو اندازه له ۱۵ تر ۴۰ ملي مترو پورې وي.
دغه راز ویل شوي چې د سالنګونو په ګډون به په شمالي، لوېدیځو، جنوبي، ختیځو او مرکزي ولایتونو کې تېز بادونه، خاورې او دوړې وي، چې د بادونو سرعت په بېلابېلو سیمو کې له ۵۰ تر ۸۰ کیلومترو پورې وي.
د ثور له نیمايي راپدېخوا د افغانستان په زیاتو برخو کې د اروښتونو، سېلابونو او نورو طبیعي افتونو له کبله سلګونو کسانو ته مرګ ژوبله اوښتې ده.
د یادونې وړده چې دوې اوونۍ وړاندې په ننګرهار کې د سختو ورښتونو او سیلونو له کبله نژدې ۵۰ تنه مړه او لسګونه نور ټپیان شول.

د پاکستان پلازمېنه اسلام اباد کې پولیسو د پښتون ژغورنې غورځنګ پېژندل شوی غړی او د دغه هېواد په قامي ‌اسمبلۍ کې د سویلي وزیرستان د خلکو مخکینی استازی علي‌وزیر نیولی دی.
پر خواله رسنیو یوه ډېره لاس په لاس شوې ویډیو کې لیدل کېږي چې پولیس هغه موټر ته خېژوي او له ځان سره یې بیايي.‌
علي وزیر په دې ویډیو کې په اردو ژبه وايي چې له یوې ترافیکي پېښې وروسته یې څوک پېمز روغتون ته وړي خو پولیس یې اوس “په زور له ځانه سره بايي”.
دا لا مالومه نه ده چې دغه ترافیکي پېښه څه وخت او چا کړې ده.
په ویډیو کې دا هم ښکاري‌ چې پولیس هغه ته د نورو خبرو اجازه نه ورکوي او د تصویرونو د اخیستلو مخه نیسي.
د اسلام اباد پولیسو تر اوسه د علي‌وزیر د نیول کېدو په تړاو څه نه دي ویلي.
د پاکستان د قامي اسمبلۍ یوه غړي ‘زبیر وزیر’ اسلام اباد کې د پولیسو ‘سکرټریټ’ حوزې مخکې ته په یوه ویډیو کې ويلي، چې علي وزیر دلته راوړل شوی خو پولیس نه دوی دننه ورپرېږدي‌ او نه هم دا ورته وايي چې هغه یې ولې نیولی دی.
د خیبرپښتونخوا ایالتي اسمبلۍ مخکیني غړي میرکلام وزیر د اېکس خواله رسنۍ په یوه پیغام کې د علي‌وزیر نیول کېده “د ډېرې خواشینۍ او شرم وړ عمل ګڼلی”.
د علي‌وزیر د نیول کېدو لامل لا مالوم نه دی، خو نوموړی داسې مهال نیول کېږي‌ چې پي‌ټي‌‌ایم د را روان اکتوبر پر یوولسمه له ډیورنډ کرښې هاخوا د پرتو پښتنو ولسونو د یوې لویې قامي جرګې د رابللو اعلان کړی دی.
د پښتون ژغورنې غورځنګ مشر منظور پښتین دې جرګې ته د “پښتنو د قامي عدالت” نوم ورکړی.
د یادونې ده چې علي وزیر مخکې هم څو ځله نیول شوی او یو ځل یې تر دوو کلونو ډېره موده بند هم تېر کړی دی.

له ازبکستان او ترکمنستان وروسته تاجکستان هم غواړي چې د جنوبي کوریا په مرسته د افغانستان تر پولې ریللار وغځوي.
دغه هېواد غواړي د کوريا د نړيوالې همکارۍ ادارې (KOISA) په مرسته د افغانستان پولې ته د اورګاډي پټلۍ جوړه کړي.
د تاجکستان د ترانسپورت وزیر عظیم ابراهیم وویل چې د دې پروژې هدف د جنوبي اسیا د هېوادونو بازار ته د تاجکستان داخلېدل دي.
ابراهیم زیاته کړه چې که دا پروژه په بریالیتوب عملي شي، تاجکستان به د ریلګادي د ترانزیت په یوه مرکز بدل شي.
د هغه په وينا، د دې پټلۍ له کبله به له ګاونډيو هېوادونو سره د تاجکستان د مالونو او محصولاتو لېږد – رالېږد زيات شي، او دا به نه يوازې تاجکستان بلکې د سيمې د نورو هېوادونو ته هم ډېره ګټه وکړي.
ویل کیږي چې د دې ریللارې اوږدوالی به د افغانستان تر پولې شاوخوا ۵۱ کیلومتره وي.
په تاجکستان کې د جنوبي کوريا ډيپلومات کيم جون سيک وويل، دا پروژه د تاجکستان لپاره د سوکاله راتلونکي په لور يو ګام دی.
حاضردمه د ازبکستان او مزارشریف ترمنځ ریللار د افغانستان په خاوره کې یوارینۍ ریلي لار ده چې کار ورڅخه اخیستل کېږي. ایران هم تر هرات ښاره د ریللارې پر جوړولو بوخت دی او ډېره برخه یې بشپړه کړې ده.