دسته: خبر

 

د اسراییلو جنګي الوتکو په سویدا ولایت کې د سوریې د پوځ پر پوستو بمباري کړې ده
په بریدوو کې د سوریې د پوځ ټانکونه ویجاړ شوي دي
لومړي وزیر بنیامین نتنیاهو او د دفاع وزیر یسرایل کاټز د اسراییلو پوځ ته امر وکړ چې د سوریې د پوځ ځواکونه او هغه وسلې بمبار کړي چې د سویدا ولایت کې د سیمه ایزو وسله والو ډلو ترمنځ د جګړې پای ته رسولو لپاره مداخله کړې وه.

د اسراییلي رسنیو په وینا، د نتنیاهو او کاټز لخوا په یوه ګډه اعلامیه کې ویل شوي: “موږ د اسراییلو پوځ ته امر کړی چې سمدلاسه د سوریې د رژیم ځواکونه او هغه وسلې چې دوی سویدا سیمې ته لیږلي دي په نښه کړي، ځکه چې د دوی هدف د دروز په وړاندې عملیات کول دي، کوم چې په سیمه کې د بې وسلې کولو پالیسۍ سره په ټکر کې دي.”

په بیان کې ویل شوي چې اسراییل په سوریه کې د دې اقلیت ملاتړ ته ژمن دی، د هغه څه سره سم چې دا یې “په اسراییل کې د خپلو دروز اتباعو سره ژوره او ورورګلوۍ اړیکه” په توګه بیان کړې.

نتنیاهو او کاټز دا هم ټینګار وکړ: “موږ د سوریې رژیم د دروزیانو د په نښه کولو څخه د مخنیوي او زموږ د پولو سره نږدې د سیمې د بې وسلې کولو ډاډ ترلاسه کولو لپاره کار کوو.”

په ورته وخت کې، د سوریې رسمي خبري اژانس (SANA) راپور ورکړ د اسراییلو اشغالګرو جنګي الوتکو د سویدا ښار په نښه کړ، چې په سویلي سوریه کې د دروز اکثریت لري.”

د دوشنبې په ورځ، اسراییل اعلان وکړ چې دوی د سویدا په کړکیچن سیمه کې د سوریې د اردو ټانکونه ویجاړ کړي او خبرداری یې ورکړ چې د دروزیانو په نښه کول به زغم نه کړي.

له بلې خوا، د سوریې د کورنیو چارو وزارت وویل چې سویدا ته د ځواکونو د ننوتلو هدف یوازې د امنیت ډاډمن کول او د اتباعو د ژوند ساتنه ده، او د عامه او شخصي ملکیتونو د هر ډول سرغړونې په وړاندې یې خبرداری ورکړی دی.

حکومتي ځواکونه د دوو ورځو سختو جګړو وروسته د لومړي ځل لپاره سویدا ښار ته ننوتل. دا د دسمبر په میاشت کې د بشارالاسد د رژیم له نسکوریدو وروسته د احمد الشرع په مشرۍ د سوریې د نوي حکومت له واک ته رسیدو راهیسې په ښار کې د حکومتي ځواکونو لومړی حضور دی.

د پښتو ژبې یو مشهور او انقلابي  شاعر او د رسا غږ لرونکی مطیع الله تراب د زړه درېدو له امله د دوشنبې پر ورځ ساه ورکړه. ګڼو پښتنو لیکوالانو، شاعرانو او د ادب مينه والو د نوموړي پر مړینه خواشیني څرګنده کړې ده.

افغان سياستوال او د کورنيو چارو پخواني وزير علي احمد جلالي پر اېکس يوه پوسټ کې ليکلي، “د ملي حماسي شاعر مطيع الله تراب په مړينه د هېواد د ادب يو ځلاند ستوری راولوېد. دا ځای به تر ابده تش وي.”

پښتون سندرغاړي کرن خان هم د نوموړي مينه والو او کورنۍ ته خواخوږي وړاندې کړې او وايي، “انداز يې بېخي ځانګړی و، د نظم د ويلو يې خپل انداز و.”

مطيع الله تراب د افغانستان په نارنج ګل مشاعره کې د انتقادي شعرونو له امله مشهور شو او پر خواله رسنیو او د افغانستان په کورنیو تلویزونونو کې به یې پراخ ډول شعرونه خپرېدل. هغه ډېر کله افغانستان کې د بهرنیو ځواکونو پر حضور نیوکې هم کولې.

مطیع الله تراب د نظم ویلو ځانګړی سبک هم درلود.

په تېره مارچ میاشت کې جلال اباد کې د نارنج ګل مشاعرې پر مهال، تراب پر دریځ داسې شعرونه واورول چې جنجالونه یې وپارول. هغه د نجونو د ښونځیو پرانیسیتو غوښتنه کوله او د طالبانو له مشرانو مولوي هبت الله اخندزاده یې غوښتي و چې که غواړي ښه واکمني وچلوي د اوسني مېشت ځای “کندهار” پر ځای دې “کابل ته لاړ شی”.

د هغه له دې شعر وروسته، ننګرهار کې د اسلامي امارت  د اطلاعاتو او کولتور ولایتي مشر ساجد خوګیاڼی له دندې ګوښه شو. بي بي سي ته ویل شوي د هغه د ګوښه کېدو امر د طالبانو مشرتابه کړی و.

ښاغلي تراب په دې تړاو هغه مهال بي بي سي ته ویلي،”دغه مې وجیبه ده مخکې مې هم کړې ده اوس یې هم کوم او له دې وروسته که پاتې وم هم یې وایم. که حالات لږ ترخه و هم نقد کوم او که حالات لږ نرم و، بیا هم نقد کوم.

له دې وروسته داسې رپوټونه وو چې اسلامي امارت  پر مشاعرو بندیز لکولی خو وروسته په کندهار کې د انار ګل مشاعرې پر مهال د اسلامي امارت  د اطلاعاتو او کولتور وزارت مرستیال عتیق الله عزیزي وویل، د مشاعرو د ښه تنظیم لپاره ځانګړې کړنلار جوړه شوې.

که څه هم د افغانستان په ډېرو مشاعرو کې مطیع الله تراب بلل کېده خو د کندهار انار ګل سږنۍ مشاعره کې ونه لیدل شو.

مطیع الله تراب د یو شمېر لیکوالو له لوري له دې امله وستایل شو چې د ټولنیزو ناخوالو انځورولو په برخه کې چوپ پاتې نه شو.

دیادونې وړده چې مطیع الله تراب د ۱۹۷۱ کال په مارچ کې د افغانستان ختیځ ولایت ننګرهار په خوګیاڼو ولسوالۍ کې زېږېدلی و. د هغه ژوند ډېره برخه په سویلي ولایت خوست کې له خپله کورنۍ سره تېره شوه. هغه په خوست کې د موټر رغولو کار ځای درلوده او له دغه اړخه یې د خپلې کورنۍ لپاره ګټه وټه کوله.

مطیع الله تراب له تېرو څو کلونو راهیسې د پښتون ملت پالنې، او افغان ملي فکر شاعري کوله.

د پخواني ولسمشر حامد کرزي په واکمنۍ په لویو دولتي مشاعرو کې هم د نقاد شاعر په توګه غږېده او له ۲۰۲۱ کال وروسته د اسلامي امارت  په واکمنۍ کې هم په مهمو مناسبتي ناستو کې لیدل کېده.

د اسلامي امارت  د ترانسپورټ او هوايي چلند وزارت اړوند د هوا پېژندنې ادارې نن دوشنبې په ۱۹ ولایتونو کې د بارانونو او تېزو بادونو اټکل کړی دی.

د یادې ادارې په خبرپاڼه کې زابل، غزني، میدان وردګ، بامیان، خوست، لوګر، پکتیا، پکتیکا، کابل، پروان، کاپیسا، پنجشېر، لغمان، ننګرهار، کنړ، نورستان، سرپل، بغلان او بدخشان ولایتونه یاد شوي دي.

په یادو ولایتونو کې له ۱۰ څخه تر ۳۵ ملي مترو د باران اټکل شوی دی.

په خبرپاڼه کې دغه راز په سویلي، سوېل ختیځو، لوېدیځو او مرکزي ولایتونو کې د تېزو بادونو اټکل هم شوی دی چې، چټکوالی یې له ۵۰ څخه تر ۹۰ کیلومتره په ساعت کې یاد شوی دی.

دغه اټکل داسې مهال اعلانېږي چې، تازه نن په ننګرهار کې د سختو ورښتونو له امله سېلابونه راوتلي خو تر اوسه یې د زیانونو په اړه څه نه دي ویل شوي.

تېره اوونۍ هم په ننګرهار کې د سېلابونو له امله ۵ کسانو ژوند له لاسه ورکړ او ۸ تنه نور ژوبل شوي وو.

د نړۍ تر ټولو سترې ویډیويي خپرونې شبکې “یوټیوب” چې د امریکایي ټېکنالوژۍ لوی شرکت “ګوګل” تر چتر لاندې فعالیت کوي، د افغانستان، ایران او پاکستان د ټولورسمي او غیرې رسمي  یوټیوب چینلونو لپاره منټایزېشن یا د عوایدو ورکولو پروسه درولې ده.

په رسمي ډول د یوټیوب له لوري خپره شوې اعلامیه کې ویل شوي، چې دا پرېکړه د سیمه‌ییزو امنیتي حالاتو، نړیوالو بندیزونو، او د تجارتي پالیسۍ د ارزونې پر بنسټ شوې ده. ددې بندیز له امله، اوس د یادو هېوادونو له هیڅ یوټیوب چینل څخه اعلانونه نه خپرېږي او نه هم ویډیو جوړوونکو ته د عوایدو زمینه برابره ده.

سرچینې وایي، دا پرېکړه د څو مهمو نړیوالو تحولاتو له امله شوې، چې پکې لاندې درې کلیدي پېښې د پام وړ ګڼل شوي دي:

۱- روسیې له لوري د طالبانو تر مشرۍ لاندې اسلامي امارت په  رسمیت پېژندل:

راپورونه ښيي چې له دې وروسته د امریکا او متحدینو لخوا پر اسلامي امارت سیاسي فشارونه زیات شول، چې د یوټیوب دا ګام یې هم یوه برخه بلل کېږي.

۲-  ایران – اسرائیل جګړه:

ایران چې په وروستیو میاشتو کې د اسرائیلو پر ضد پوځي اقدامات کړي، له دې امله د لویدیځ له سختو بندیزونو سره مخ شوی. ددې فشارونو یوه پایله همدا ګڼل کېږي، چې یوټیوب د ایران چینلونه هم غیر منټایز کړي.

۳-  پاکستان کې د ترهګرۍ زیاتېدونکی ګواښ:

د خېبر پښتونخوا، بلوچستان او نورو سیمو کې د ترهګرو ډلو فعالیتونو زیاتوالی، د بیان ازادۍ او خپرونو د خوندي‌والي په برخه کې جدي اندېښنې راپیدا کړې، چې له امله یې یوټیوب د منټایزېشن سیسټم ودرولو ته مجبوره شوی.

کارپوهان باور لري چې دا پرېکړه یوازې تخنیکي نه ده، بلکې سیاسي اړخونه هم لري. د افغانستان یو وتلی یوټیوبر وایي:

“د یوټیوب له خوا دا ګام زموږ پر اقتصادي راتلونکي مستقیم اغېز لري. زموږ د محتوا تولید، امکاناتو او ژوند وسیلې له همدې لارې وو، خو اوس بې برخلیکه پاتې یو.”

په عین حال کې، د رسنیو د ازادۍ ملاتړي بنسټونه پر یوټیوب انتقاد کوي او دا پرېکړه د عامو خلکو د رایې، فکر او بیان پر ازادۍ محدودیت بولي.

تر دې دمه د ګوګل یا یوټیوب له خوا د دې بندیز د پای ته رسېدو کومه ټاکلې نېټه نه ده اعلان شوې، خو تمه ده چې دا موضوع به د نړیوالو سازمانونو، رسنیزو بنسټونو او د بشري حقونو د فعالانو له لوري تر جدي ارزونې لاندې ونیول شي.

د کډوالو په چارو کې د ملګرو ملتونو عالي کمېشنري خبرداری ورکړی، چې د روان کال تر پایه به شاوخوا ۳ ملیونه افغان کډوال له ایران او پاکستانه هېواد ته ستانه شي.

افغانستان لپاره د دې ادارې استازي، عرفات جمال، په یوه انلاین خبري ناسته کې وویل، چې تر دې مهاله له ۱.۶ ملیونو ډېر افغان کډوال، چې ډېری یې له ایرانه راغلي، بېرته هېواد ته راستانه شوي دي.

نوموړي زیاته کړه، د دغه بهیر د مدیریت لپاره د اوبو، روغتیا، تغذیې او واکسیناسیون بېړني خدمات پیل شوي.

له دې سره سم ‏د طالبانو مرستیال ویاند حمدالله فطرت چې د اسلام کلا بندر ته تللی له خصوصي سکټور او ولسي خلکو غوښتي، چې کډوالو ته د خوړو او اوبو برابرولو سربېره ولایتونو ته د هغوی لېږد برخه کې لازیاته ونډه واخلي.

ملګري ملتونه داسې مهال دا خبرداری ورکوي، چې تر ۱۰۰ ډېر افغان کډوال د بشرپاله ویزو له لارې له پاکستان څخه ایټالیا ته لېږدول شوي دي.

د راپورونو له مخې، دا ۱۱۹ کسیزه ډله د جون میاشتې په ۱۰مه نېټه د روم فیومیسینو هوایي ډګر ته رسېدلې ده.

دا لېږد د «بشرپاله دهلېزونو» په نوم د یوه ځانګړي پروګرام له لارې د ایټالیا د حکومت او یو شمېر غیردولتي بنسټونو په همکارۍ ترسره شوی دی.

د اسلامي امارت د کډوالو او بېرته راستنېدونکو چارو سرپرست وزیر مولوي عبدالکبیر افغانستان کې د کډوالو نړیوال سازمان له مشرې ميهيونګ پارک سره په لیدنه کې له ایرانه د راستنېدونکو افغانانو پر وضعیت خبرې کړې دي.

د یاد وزارت د خبر له مخې میهیونګ پارک ویلي، له ایرانه د راستنېدونکو افغانانو لپاره د مالي سرچینو کمښت سربېره هڅه کوي، اړمنو ته اړین خدمات وړاندې کړي.

پارک زیاته کړې چې، هرات او نیمرزو کې یې فعالیتونو دوام لري او د اړتیا په صورت کې به نورو سیمو ته هم خپل فعالیتونه وغځوي.

نوموړي اسلام کلا او نیمروز کې د کډوالو نړیوال سازمان د فعالیت لپاره د ځمکې وړاندیز کړی دی.

بل‌ لورته د اسلامي  امارت  د کډوالو وزیر ویلي، دوی له خپلو امکاناتو راستنېدونګو افغانانو ته خدمات وړاندې کوي او په خبره یې، د کډوالو وزارت ټیمونه پولو کې په کار بوخت دي.

مولوي عبدالکبیر بېرته راستنېدونکو ته د خدماتو لپاره د نړیوالو په لا ډېرو مرستو ټینګار وکړ.

نوموړي ویلي، د کډوالو نړیوال سازمان په وړاندیزونو به غور وکړي.

د یاد وزارت په خبر کې هغه وړاندیزونه نه دي یاد شوي، چې د کډوالو نړیوال سازمان وړاندیز کړي دي.

دا لیدنه داسې مهال کېږي، چې پرون سه شنبه د بښنې نړیوال سازمان ویلي، افغان کډوال په ځانګړې توګه ایران او پاکستان کې د نیول کېدو او ځورونې په ګډون له سخت وضعیت سره مخ دي.

دغه سازمان د افغانستان په تړاو د ملګرو ملتونو د تېرې شپې اعلامیې په غبرګون کې دغه راز زیاته کړې، چې ډېری هېوادونه داسې مهال د افغان کډوالو د بیا مېشتېدنې پروګرام پایته رسوي، چې افغانان تر بل هر وخت ورته اړتیا لري.

د بښنې نړیوال سازمان دغه راز اندېښنه څرګنده کړې، په داسې حال کې چې افغان کډوال په پراخه کچه هېواد ته راستنول کیږي او بشري مرستو ته تر بل هر وخت اړتیا زیاته ده، د مرستو کمښت لا وضعیت خراب کړی دی.

بل لور ته د بښنې نړیوال سازمان وایي، افغان کډوال په ځانګړې توګه ایران او پاکستان کې د نیول کېدو او ځورونې په ګډون له سخت وضعیت سره مخ دي.

دغه سازمان د افغانستان په تړاو د ملګرو ملتونو د تېرې شپې اعلامیې په غبرګون کې دغه راز زیاته کړې، چې ډېری هېوادونه داسې مهال د افغان کډوالو د بیا مېشتېدنې پروګرام پایته رسوي، چې افغانان تر بل هر وخت ورته اړتیا لري.

د بښنې نړیوال سازمان دغه راز اندېښنه څرګنده کړې، په داسې حال کې چې افغان کډوال په پراخه کچه هېواد ته راستنول کیږي او بشري مرستو ته تر بل هر وخت اړتیا زیاته ده، د مرستو کمښت لا وضعیت خراب کړی دی.

‏یاد سازمان د سویلي اسیا څانګې په یوه اعلامیه کې دغه راز ویلي، چې بلوچستان کې لا هم د لاریونونو ځپل کېدل او د لاریون کوونکو نادرکه کېدل دوام لري.

دغه سازمان ویلي، د روانې جولای میاشتې په ۵مه د څلورو ښځو په ګډون ۵ تنه لاریون کوونکي نیول شوي، چې ښځې تر نیول کېدو دوه ورځې وروسته خوشې شوي خو عبدالله بلوڅ لا هم په بند کې دی.

د بښنې نړیوال سازمان له پاکستاني حکومته غوښتي چې د بلوڅ فعالانو د نیولو لپاره دې قوانین د وسیلې په توګه نه کاروي او د ګلزار او ماهرنګ بلوڅ په ګډون دې ټول فعالان ازاد کړي.

د بښنې نړیوال سازمان د اعلامیې له مخې، پاکستان کې باید د جبري نادرکه شویو او له عدلي بهیر پرته د اعدامونو د تورونو په تړاو پراخې او رڼې څېړنې وشي.

د بلوڅ خپلواکۍ غوښتونکې ماهرنګ بلوڅ او ملګري یې د ترهګرۍ ضد محکمې ته وړاندې شول.

په دغه ډله کې له هغې سره د بلوڅ د یووالي کمیټې نور مخکښ غړي هم دي چې د ترهګرۍ په تور تورن دي او د لس ورځني توقیف لپاره پولیسو ته وسپارل شول.

ماهرنګ بلوڅ شاوخوا درې میاشتې مخکې د پاکستان د عامه نظم د ساتنې قانون له مخې نیول شوې وه او تر اوسه په بند کې ده.

په داسي حال کې چې له اسلامي امارت  سره د روسیې اړیکې په زیاتېدو دي، د روسيې د ګرځندوی شرکتونو افغانستان ته د سفر نوي پکېجونه اعلان کړي دي، چې د یوې اوونۍ سفر پر شاوخوا ۳۰۰۰ ډالرو وړاندې کوي.

د روسیې رسنیو راپور ورکړ چې دا اعلانونه په وروستیو ورځو کې د روسیې پر انټرنټي پلېتفارمونو خپاره شوي، او د تلېګرام د «شات» خبري کانال پر اساس، لومړۍ ډله مسافر به ښايي د روانې جولای میاشتې په منځنیو کې سفر پیل کړي.

دغه پکېجونه، چې بیه یې ۲۳۵ زره روبله (شاوخوا ۳۰۰۰ ډالر) ده، د روسیې او طالبانو ترمنځ د تودېدونکو اړیکو په ترڅ کې وړاندې شوي دي.

تېره اوونۍ روسیه لومړۍ هېواد شو چې د طالبانو تر مشرۍ لاندې اسلامي امارت  یې په رسمیت وپېژانده.

د پېژندنې تر اعلان وروسته، روسیې له اسلامي امارت  سره په بیلابیلو برخو لکه انرژۍ، کرنې، ترانسپورت، او نورو برخو کې د همکارۍ پلانونه اعلان کړل.

سره له دې چې پر اسلامي امارت  نړیوال بندیزونه لا هم دوام لري، دواړو لورو د سوداګرۍ د پراخولو او پانګونې د فرصتونو په اړه هم خبرې کړي دي.

په کونړ ولایت کې د ۳۵ پراختیایي پروژو چارې پیل شوې.

دغه پروژې د کونړ په دانګام، شلتن، خاص کونړ، مرورې، سرکاڼو او ناړۍ ولسوالیو کې پیل شوې.

یادې پروژې د اسلامي امارت  د سرحدونو، قومونو او قبایلو چارو وزارت د مرستیال محمد اسماعیل غزنوي له لوري پرانیستل شوې دي.

د چارواکو په وینا، د دغو ولسوالیو لپاره په ټولیز ډول د ۱۳۱میلیونه افغانیو په لګښت ۶۸ پروژې منظور شوي دي، چې پکې ښوونځي، مدرسې، کلیوالي پراختیا، اوبو، سړکونو، جوماتونو او نورو زیربنايي برخو ته پروژې ځانګړې شوې دي.

په دغو پروژو کې سلګونه ځوانانو ته د کار زمینه هم برابره شوه.

کونړ مېشتې د دې پروژو له پیل نه خوښي څرګندوي، خو تمه لري چې قراردادي شرکتونه باید په ښه کیفیت کار وکړي.

دوی له امارت غوښتنه کوي چې د پروژو له چارو منظمه لیدنه وکړي، څو پر وخت او ښه کیفیت بشپړې شي.

دا پروژې د کونړ ولایت هغو ولسوالیو کې پیل شوې، چې د ډیورنډ فرضي کرښې ته نېږدې موقعیت لري.

چین د جمعې په ورځ وویل چې د روسیې له خوا د طالبانو د واکمنۍ د رسمیت پېژندلو هرکلی کوي، او ژمنه یې وکړه چې «د افغان ولس پر وړاندې به د دوستۍ پر بنسټ بهرنۍ تګلاره تعقیب کړي.» د چین د بهرنیو چارو وزارت ویاندې، ماو نینګ، وویل: «لکه څنګه چې چین د افغانستان دودیز دوست ګاونډی دی، تل یې باور درلود چې افغانستان باید له نړیوالې ټولنې څخه جلا نه شي.» طالبان چې د ۲۰۲۱ په اګست کې واک ته رسیدلي، تراوسه هیڅ هیواد په رسمی نه وو، پېژندلي. هغوی له ډېرې مودې راهیسې د نړیوالو له لوري د رسمیت پېژندنې او پانګونې د ترلاسه کولو هڅه کوي.

چین که څه هم اسلامي امارت یې نه دی پېژندلی، خو په پیکینګ کې یې د طالبانو سفیر منلی دی.

چین ویلي، طالبان باید د بشپړې ډیپلوماټیکې رسمیت پېژندنې د ترلاسه کولو لپاره سیاسي اصلاحات وکړي، امنیت ښه کړي، او له خپلو ګاونډیانو سره اړیکې اصلاح کړي.

خو ماو نینګ د جمعې په ورځ وویل: «په افغانستان کې که هر ډول کورني او بهرني بدلونونه راغلي، د چین او افغانستان ترمنځ ډیپلوماټیکې اړیکې هیڅکله هم نه دي پرې شوې.» هغې زیاته کړه: «د دواړو هېوادونو ډیپلوماټیکو ادارو په یو بل کې خپل عادي فعالیتونه روان ساتلي او د دواړو هېوادونو ترمنځ د اړیکو د پراختیا لپاره یې مثبت رول لوبولی دی.»