دسته: تحلیل

په نړیواله کچه د اوربند په وړاندې لومړی خنډ په لاندې ډول دی:
د ملګرو ملتونو امنیت شورا د روسیې او اوکراین د جګړې او د امریکا او چین په اړیکو کې د ترینګلتیا له امله د نړیوالې ګډې ارادې له نشتوالي سره مخامخ ده.
په غزه کې د تېر کال جګړې وښودله چې د ملګرو ملتونو د عمومي منشي انتونیو ګوتریش رول ته سخت زیان رسېدلی او تقریباً فلج شوی دی.
د لبنان په جنوب کښې د اوربند د ګړندي کولو لپاره د امريکې د حکومت د فعال او ګړندۍ حرکت کومه نښه لا هم نه ده ليدل شوې.
امریکا او لویدیځ هیوادونه حزب الله د «ملاتړ جبهې» له لارې چې د «الاقصی طوفان» عملیاتو له پیلیدو وروسته اعلان شوی، جګړې ته د ننوتو مسوول بولي.

څو تبصرو ته اشاره شوې چې واشنګټن د حزب الله د پوځي وړتیاوو د له منځه وړلو لپاره د اسراییلو د هڅو ملاتړ کوي او یوازې د بنیامین نتنیاهو له حکومت څخه غواړي چې د لبنان د زیربنا له ویجاړولو او د ملکي تلفاتو د زیاتوالي له امله ډډه وکړي.
اروپا هم په دې پرمختګونو کې د اغیزمن رول لوبولو وړ نه بریښي، او نتانیاهو په چټکۍ سره هڅه وکړه چې د فرانسې له ولسمشر ایمانویل مکرون سره د کړکیچ په رامینځته کولو سره د اوربند ګړندي کولو کې د هیواد رول له پښو وغورځوي.
دغو سرچینو د حزب الله د دریځ په اړه زیاته کړه:
یوازې د لبنان په محاذ کې هر ډول اوربند د دې معنی لري چې حزب الله غلط پریکړه کړې او سمدستي یې د ملاتړ اعلان کړی.
د 1701 پریکړه لیک او نورو اړوندو پریکړه لیکونو سخت پلي کول به د لبنان سویلي جبه له اوسنیو شخړو څخه لیرې کړي او په حقیقت کې د حزب الله سیمه ایز رول او په اسراییلو باندې د نظامي فشار راوستلو توان محدود کړي.
د دې پریکړه لیک سخت تطبیق ایران د سویلي لبنان د ټرمپ کارت څخه هم بې برخې کوي، کوم چې د عراق د ولسي پاڅون ځواکونو او حوثیانو سره د اړیکو په پرتله خورا مهم دی.
دغه راز پر حيفا او نورو سيمو د حزب الله وروستيو توغنديزو بريدونو دا وښوده چې پوځي ماشين يې لا هم فعال دى او د قوماندې جوړښت ته له زيان اوښتو سره سره په پولو کې د جګړې توان لري. د بریا ژبه چې نتانیاهو یې کاروي او د سیمه ایزو معادلو په بدلولو باندې د هغه ټینګار د حزب الله اندیښنه زیاته کړې چې هر هغه تړون چې امتیازات پکې شامل وي د حزب الله په عکس او دریځ منفي اغیزه کوي.
د لبنان د پارلمان د مشر “لوی ورور” نبیح بری څخه د حزب الله د مرستیال عمومي منشي ملاتړ او د اوربند د مخنیوي لپاره د هغه هڅې په دې معنی ندي چې هغه ته د 1701 پریکړه لیک په کلکه پلي کولو سره موافقه کولو لپاره بشپړ واک ورکړي.
حزب الله پوهیږي چې ډیری لبنانیان د “ملاتړ محاذ” ملاتړ نه کوي چې د نورو سره مشورې پرته اعلان شوې. له همدې امله، د 1701 پریکړه لیک جدي پلي کول ډیری لبنانیان د حزب الله د ګوند او ټول لبنان چاپیریال ته د زیان رسولو مسؤل ګڼي.
حزب الله اوس مهال د مرحوم حسن نصرالله په څېر مشر نه لري چې په دومره سخت دريځ دې دومره وپلوري.
سرچینې تمه لري چې “خونړي موسمونه” او نور انساني او اقتصادي زیانونه مخکې له دې چې ښکیل اړخونه د دې بحران څخه د وتلو لپاره لږترلږه واقعیت ته ورسیږي. په تېره بيا له هغه وخته چې د اسرائيلو پوځي ماشين وحشیانه عمل کوي او په غزه کې صحنې راژوندۍ کوي. دغه سرچینې د واشنګټن او تهران ترمنځ پرمختګونو ته په ځانګړې توګه د ایران په وړاندې د اسرائیلو له احتمالي غبرګون وروسته د پاملرنې پر اړتیا ټینګار کوي.

سره له دې چې اسراییل لاهم په خپل تاریخ کې ترټولو بد برید څخه رنځ وړي او د غزې پټه د ویجاړونکي بمباریو هدف دی، داسې ښکاري چې شخړه پای ته رسیدلې ده.
د اسراییل او فلسطین شخړه، چې له کلونو راهیسې له پامه غورځول شوې وه، یو ځل بیا توجه جلب کړې ده.
داسې ښکاري چې نږدې هرڅوک حیران دي. د امریکا د ملي امنیت سلاکار جیک سلیوان له بریدونو یوازې یوه اونۍ مخکې اعلان وکړ: “د منځني ختیځ سیمه نن ورځ د تیرو دوو لسیزو په پرتله خورا ارامه ده.”
په سیمه کې له یوه کال راهیسې د جګړې اور بل دی.
تر ۴۱۰۰۰ زیاتو فلسطینیانو خپل ژوند له لاسه ورکړی دی. د غزې دوه میلیونه اوسېدونکي بې کوره شوي دي. په لویدیځه غاړه کې ۶۰۰ نور فلسطینیان وژل شوي دي. په لبنان کې تر اوسه څه باندې دوه زره کسان وژل شوي او په میلیونونو نور بې کوره شوي دي.

د اکتوبر په اوومه تر ۱۲۰۰ زیات اسرایلیان ووژل شول. له هغه وخت راهیسې په غزه کې شاوخوا ۳۵۰ اسراییلي پوځیان وژل شوي دي. دوه سوه زره اسراییلیان هم د خپلو کورونو پریښودو ته اړ شوي چې غزې ته نږدې او د لبنان سره د دې هیواد ناامنه شمالي پولې ته نږدې موقعیت لري. د حزب الله راکټونو د شاوخوا 50 عسکرو او ملکي وګړو ژوند واخیست.
په منځني ختیځ کې نورې ډلې هم له جګړې سره یوځای شوې دي. د ولسمشر د سفرونو، ګڼو ډیپلوماتیکو ماموریتونو او په سیمه کې د پام وړ پوځي منابعو د ځای پرځای کولو په ګډون د کړکېچ د پراخېدو د مخنیوي لپاره د امریکا کلکې هڅې بې پایلې نه دي او په یمن او عراق کې له لرې واټن څخه راکټونه توغول شوي دي.
په داسې وخت کې چې شخړه خپره شوې او نورو ځایونو ته خپره شوې، خپل اصلي اصل په تدریجي توګه هیر شوی. لکه د موټر حادثې صحنه لیدل چې د لوی لارۍ له کړکۍ څخه بهر د لوی ناورین په لور په خطرناک ډول سرعت کوي.
پداسې حال کې چې رسنۍ په لیوالتیا سره په منځني ختیځ کې د “ټولې جګړې” د پیښې وړاندوینه کوي، د غزې د اوسیدونکو ژوند، د اکتوبر د 7 څخه مخکې او وروسته، تقریبا هیر شوی دی.
په ورته ډول، ځینې اسراییلیان چې ژوند یې په دې ناوړه ورځ کې بدل شوی احساس کوي چې دوی ته پاملرنه نه کیږي.
د نمرود کوهن پلار، یهودا کوهن، چې د اسراییلي یرغمل شوي، تیره اونۍ د اسرایلو خبري اژانس کان ته وویل: “موږ یو طرف ته ایستل شوي یو،” او زیاته یې کړه: “نتانیاهو د یوې بې ګټې جګړې مسؤل دی چې ټول هغه کسان یې وژلي چې ممکن زموږ وي. دښمنان.”
یهودا کوهن وايي چې ښاغلی نتنیاهو هر څه کوي، په لوی بریالیتوب سره، د اکتوبر د اوومې پیښې یوه کوچنۍ پیښه جوړوي.مګر ټول اسراییلیان د پیښو په اړه د ښاغلي کوهن ځانګړي پوهه نه مني. ډیری اوس په دې باور دي چې د حماس لخوا یو کال دمخه بریدونه د اسراییلو د دښمنانو لخوا د اسراییل دولت د ویجاړولو لپاره پراخ کمپاین پیل کړ.
دا حقیقت چې د اسراییلو ځوابي بریدونه – د پاڼو په چاودلو، هدفي وژنو، په لیرې پرتو سیمو کې بمبارۍ او د استخباراتو په مرسته عملیاتو سره چې اسراییل د کلونو لپاره ویاړي – د دې لامل شوی چې هیواد یو څه خپل ځان باور له لاسه ورکړي مخکې ورک شوی و، د بیا ژوندي کولو لپاره.
ښاغلي نتانیاهو تیره اونۍ په ډاډه زړه وویل: “په منځني ختیځ کې داسې ځای نشته چې د اسراییلو لاس ورته ونه رسیږي.”
د اکتوبر له اوومې وروسته د څو میاشتو لپاره په ټولپوښتنو کې د ښاغلي نتانیاهو محبوبیت خپل تر ټولو ټیټې کچې ته رسېدلی و. خو اوس دغه شهرت مخ په ډېرېدو دی. شاید د نورو زړورو عملیاتو ترسره کولو جواز؟
مګر کیسه چیرته پای ته رسیږي؟
په ایران کې د برتانیې پخواني سفیر سایمن ګاس تېره پنجشنبه د بي بي سي په “نن” پوډکاسټ کې وویل: “موږ هیڅوک نه پوهیږو چې میوزیک به کله ودریږي او هرڅوک به چیرې وي.”
که څه هم د امریکا د مرکزي قوماندې (CENTCOM) مشر جنرال مایکل کوریلا له اسراییلو څخه د یوه ډیپلوماتیکي لارې د موندلو په پرتله د کړکیچ د اداره کولو لپاره ډیر سفر کړی دی.
دې ته په پام سره چې د امریکا ولسمشریزو ټاکنو ته څه کم څو اونۍ پاتې دي او په منځني ختیځ کې فضا تر بل هر وخت په سیاسي توګه مسموم شوې ده، د امریکا لپاره په اوسنيو حالاتو کې د یو نوي زړور اقدام لپاره مناسب نه ښکاري.
د اوس لپاره، سمدستي ننګونه یوازې د یوې پراخې ناورین مخنیوی دی.
د امریکا د متحدینو په منځ کې یو عمومي انګیرنه شتون لري چې اسراییل حق لري او حتی دنده لري چې تیره اونۍ د ایران د بالیسټیک توغندیو برید ته ځواب ووایي.
په دې برید کې هیڅ اسرائیلي وژل شوی نه دی او داسې ښکاري چې د ایران نیت د اسرائیلو پر پوځي او استخباراتي اهدافو د برید کولو لپاره و، خو له دې سره سره ښاغلي نتانیاهو د سخت غبرګون ژمنه وکړه.د اوونیو غیر متوقع تاکتیکي بریاوو وروسته، ښاغلي نتانیاهو داسې ښکاري چې جدي هیلې لري.
هغه په ​​مستقيم ډول د ايران خلکو ته په خطاب کې وويل چې د ايران په رژيم کې د بدلون په حال کې دي: “کله چې ايران بالاخره ازاد شي او دا شېبه به د خلکو له فکر څخه ډېر ژر راشي، هر څه به بدل شي.”
د ځینو کتونکو لپاره، د هغه وینا د هغه قضیې په اړه ناخوښه یادونه ده چې په 2003 کې په عراق باندې د متحده ایالاتو په مشرۍ د یرغل په وخت کې د امریکا نیوکون تکیه کړې وه.
مګر د ټولو اوسنیو خطرونو سره سره، لاهم د دې پیښې د مخنیوي لپاره ځینې کم چانسونه شتون لري.
د ایران رژیم ښايي له اسرائیلو پرته د یوې نړۍ خوب ویني، خو پوهیږي چې په سیمه کې د یوازیني زبرځواک په وړاندې ودریدل خورا کمزوري دي، په ځانګړې توګه کله چې حزب الله او حماس، د هغې متحدین او پراکسيان چې د مقاومت محور بلل کیږي. سقوط کوي
او اسراییل، چې په کلکه غواړي د ایران له ګواښ څخه ځان خلاص کړي، په دې پوهیږي

د ایران او اسراییلو ترمنځ د احتمالي جګړې اقتصادي پایلې؛ کوم سناریوګانې پکې ښکیل دي؟

۱۹۶۰ یا ۱۹۷۰ کلونو ته چې ټول عربي هیوادونه د اسراییلو پر وړاندې متحد شوي وو، د بیرته راستنیدو امکان ناشونی دی.

د اسرایلو او ایران ترمنځ د شخړو زیاتیدل کیدای شي یو ځل بیا د نړۍ په بازارونو کې د تیلو بیه لوړه کړي.

د تېلو بیې تېره اوونۍ وروسته له هغې لوړې شوې چې اسراییلو د ایران د توغندیو بریدونو ته د ځواب ویلو پرېکړه اعلان کړه، او دا اندېښنې یې زیاتې کړې چې په منځني ختیځ کې د پراخې جګړې له امله به د نړۍ د انرژۍ رسولو بهیرګډوډ شي.

اوس لویه پوښتنه دا ده چې د اسراییلو او ایران راتلونکی چلند به څه وي او ایا دا کړنې به له دې سیمې د تیلو صادرات محدود کړي او که نه؟

 

د برینټ کروډ بیرل په یوه ورځ کې ۷۵ ډالرو ته ورسیده کله چې ایران پر اسراییل برید وکړ، په سلو کې درې لوړ او په یوه میاشت کې ترټولو لوړ نرخ.

د اپریل په میاشت کې پر اسرائیلو د ایران له توغندیز برید وروسته، نه یوازې دا چې بازارونه د تېلو د بیې له اوږدمهاله لوړېدو سره مخ شول، بلکې د سعودي عربستان د تېلو وزیر خبرداری ورکړ، چې ښايي د هر بېرل بیې ۵۰ ډالرو ته راښکته شي.

په هرحال، دا وخت ممکن توپیر ولري

نیویارک ټایمز د اکسفورډ د انرژۍ د مطالعاتو د انستیتوت د یوه لوړپوړي څیړونکي بیل فارین پرائس له قوله لیکي، چې دا ځل په شخړه کې د ایران د ژورې ښکیلتیا له امله کیدای شي وضعیت بل ډول وي. هغه په ​​دې اړه درې سناریوګانې اټکلوي:

لومړۍ سناریو د ایران د تیلو زیربنا باندې د اسراییلو برید دی. دا ډول برید کولی شي د ایران اقتصاد زیانمن کړي او د تیلو صادرات محدود کړي. ایران هره ورځ شاوخوا دوه میلیونه بېرله خام تېل تولیدوي چې د نړۍ د بازار دوه سلنه جوړوي.

دویمه سناریو دا ده چې لویدیځ د ایران پر تیلو بندیزونه زیات کړي. په دې توګه له اسرایلو سره د امریکا د متحدو ایالتونو ټینګ ملاتړ کولای شي د هغو بندیزونو د شدت لامل شي چې ایران یې تر دی دمه په یو ډول نه یو ډول زغملی دی.

 

دریمه سناریو دا ده چې ایران په فارس خلیج کې د اسراییلو پر ګټو برید وکړي. تهران کولی شي د هرمز تنګي د بندولو هڅه وکړي یا له سیمې څخه په تیریدونکو کښتیو برید وکړي او د تیلو نړیوال لیږد ګډوډ کړي.

 

د اسرائیلو پر ضد د حماس د پوځیانو له خوا د الاقصی د طوفاني عملیاتو له پیل څخه یو کال تېر شو. د تېر کال په اوږدو کې اسرایلو د غزې سیمه چې په حقیقت کې د حماس ډلې مرکز دی، د هوايي بمباریو په پایله کې په کنډوالو بدله کړه او ډېری سیمې یې اوس د اوسېدو وړ نه دي. څه دپاسه ٤٢ زره تنه شهيدان او څه دپاسه سل زره تنه ټپيان شول خو حماس لا هم د دغه ظالم او مردار شوي رژيم په وړاندې د يو پياوړي غر په شان ولاړ دى .

په دې موده کې اسرائیلو په پرلپسې پوځي عملیاتو کې نه یوازې د ملکي خلکو کورونه، بلکې عامه ودانۍ لکه روغتونونه، ښوونځي، جوماتونه او کلیساګانې هم په نښه کړې.

د جګړې په لومړیو ورځو کې اسراییلو ویلي وو چې دوی به حماس په بشپړه توګه له منځه یوسي، خو په حقیقت کې ولیدل شول چې دوی په دې کار کې ناکام شول. او اوس، د دې ناکامۍ د توجیه کولو لپاره، دوی په لبنان کې جګړه پراخه کړه.

که څه هم په لبنان کې د حزب الله د مشر سید حسن نصرالله وژنه د هغه د پلویانو لپاره دروند و، خو حماس او حزب الله دواړه افراد نه دي، بلکې داسې مکتبونه دي چې له منځه نه ځي. لکه څنګه چې لیدل کیږي، اسراییل په دې یوه کال کې د لویدیځې نړۍ د لږ تر لږه لسو سترو پوځي قدرتونو په مرسته هڅه وکړه چې حماس له منځه یوسي، خو نن د دوی ناکامي څرګنده ده، همدا راز له څو لسیزو راهیسې له حزب الله سره جګړه او کړکېچ هم په پرله پسې ډول ناکام شوی دی.

اسراییل چې ځان په منځني ختیځ کې تر ټولو لوړ ځواک ګڼي او د خپل تسلط افسانه او د اوسپنیز گنبد دفاعي تاسیسات یې د هر چا غوږونه کاڼه کړي وو، نن د حزب الله د توغندیو او د ایراني توغندیو د سیلاب په مقابل کې په ګونډو شوی دی. تر دې حده چې د هغې ملاتړي په عملي توګه غوښتنه کوي.

د لبنان پر ځینو برخو د اسرائیلو هوايي بریدونه او پر ملکي سیمو بمباري یوازې د اسرائیلو د مشر نتانیاهو د ناوړه حکومت د پوځي ماتې د توجیه کولو لپاره دي، څو د خلکو په ذهنونو کې خپل ضعیف او نازک دریځ وساتي.

دا سمه ده چې اسراییل د جګړې په ډګر کې لاسته راوړنې لري، خو د دې هېواد له ماتې سره د نړیوالې ټولنې په ذهنونو کې د نه جبرانېدونکې خبره ده.

نن ورځ ازاده نړۍ او د نړۍ ازاد مفکران خپل اسرائیلي رژیم یو تروریستي رژیم او د انسانیت دښمن ګڼي. د نړۍ په بیلا بیلو برخو کې د یهودانو په ګډون چې په نورو هیوادونو کې ژوند کوي پراخې او پراخې مظاهرې د نړیوالو په ذهنونو کې د اسراییلو د شرمناکه ناکامۍ څرګندونه کوي.

له بلې خوا د غزې او لبنان د خلکو وژلې د دې سبب شوې چې د اسلامي هېوادونو په هر ګوټ کې د ملت د اتحاد او وحدت څرکونه تر سترګو شي. د بېلګې په توګه د ترکيې او مصر هېوادونو له خوا د فلسطين د جګړې او دفاع په اړه سخت خبرداری او اعلان او د قطر د امير سخت دريځ او د اسرائيلو په وړاندې د هغه سختې خبرې ښيي چې اسرائيل به هيڅکله هغه څه تر لاسه کړي چې تصور يې هم نه وي.

د یادو دریو هیوادونو سربیره، لکه څنګه چې لیدل کیږي، ایران، سوریه او لبنان په عملي توګه په صحنه کې شتون لري.

داسې بریښي چې د اسرائیلي ظالم رژیم بدنامي د هغو کسانو د پوځي مرستو د ځنډولو لامل شوې چې یو وخت یې ملاتړ کاوه، چې بیلګه یې فرانسه ده چې ولسمشر یې له اسرائیلو د پوځي مرستو د ځنډولو غوښتنه کړې ده.

داسې ښکاري چې د امریکا په ګډون هغه هېوادونه چې له اسرائیلو سره مرسته کوي، دې پایلې ته رسېدلي دي چې په غزه او جنوبي لبنان کې د اسرائیلو له دې زیات جنایتونه د توجیه وړ نه دي او له همدې امله ځینو خلکو له دغه رژیم سره د مرستې پر ضد غږ پورته کړی دی.

د مسکو شپږمې غونډې ته د افغانستان د بهرنیو چارو د وزیر بلنه او له سرګي لاوروف سره د مولوي امیرخان موتګي جلا جلا کتنې د ډېرو ګنګوسېو لامل شو. ځینو یې دا ډول ناستې بې ګټې او د وخت ضایع کول بللي، خو ځینو بیا دا د افغان حکومت په ډیپلوماسۍ کې لوی ګام بولي.
خو اصلي پوښتنه دا ده چې د مسکو غونډه او دا ډول غونډې د افغانستان لپاره څه پیغام او پایلې لرلی شي؟
د مسکو ناستې په څېر نړیوالې غونډې عموماً د افغانستان او د هغه د راتلونکي په اړه د خبرو اترو او نظریاتو د تبادلې زمینه برابروي، ځکه لږ تر لږه بهرني هېوادونه د افغانستان په اړه ښه پوهه ترلاسه کوي او افغانستان له بهرنیو هېوادونو زیات پوهه ترلاسه کوي.
هیڅ ډول تعامل د یو بل له ښه بیژندلو پرته نشي ترسره کیدی. د افغانستان د بهرنیو چارو د وزیر بلنه د روسیې لېوالتیا ښيي چې له اوسني حکومت سره خبرې وکړي، که څه هم په رسمي توګه یې نه وي پېژندلی. دا په دې مانا ده چې روسیه له افغانستان سره د همکارۍ د لارو چارو په لټه کې ده.

له بلې خوا، دا غونډې کولی شي د هیوادونو ترمنځ د خبرو اترو او همکارۍ فضا رامینځته کولو کې مرسته وکړي، خو دا کار نورو کورنیو او نړیوالو عواملو پورې هم اړه لري. د افغانستان راتلونکي امکانات به د هیواد دننه سیاسي، ټولنیز او اقتصادي پرمختګونو او همدارنګه له نورو هیوادونو سره د هغه په ​​اړیکو پورې اړه ولري.

له بلې خوا د افغانستان حساس جغرافيايي موقعيت د سيمې او نړۍ هېوادونه دې ته اړ باسي چې په سيمه ييزو تعاملاتو کې افغانستان هېر نه کړي، ځکه چې افغانستان د سيمې په کچه د اقتصادي، امنيتي او فرهنګي فعاليتونو په برخه کې يوه نښلونکې اړيکه ده. تر هغه ځایه چې د افغانستان له همکارۍ پرته سیمه ییژ تعاملات نشی تر سره کیدایث.
له بلې خوا افغانستان د منځنۍ او جنوبي اسیا ترمنځ د سوداګریزو لارو په برخه کې یو مهم دهلیز ګڼل کیږي. له همدې امله له افغانستان سره اقتصادي همکاري د ګاونډیو هېوادونو په ګټه کولای شي.

مسکو ته دافغانستان اسلامي امارت داستازو وربلل په سیمه کې د افغانستان د حساس جغرافیوي او جیو پولیټیکي موقعیت درک څرګندوي.

په سیمه کې د امنیتي اندېښنو له امله هېوادونه په افغانستان کې له امنیتي پرمختګونو اندېښمن دي او غواړي چې له اوسني حکومت سره په نېږدې تماس کې شي څو د سیمې په ثبات کې مرسته وکړي.
د افغانستان اوسني حکومت له بې ثباتۍ او ناامنۍ سره په ځانګړې توګه له هغو ډلو سره په مبارزه کې چې په سیمه کې د امنیت او سولې د ګډوډولو په لټه کې دي، خپله وړتیا ښودلې او دا کار به نور هم د سیمې د هېوادونو پام افغانستان ته واړوي.
روسیه او په سیمه کې پراته هېوادونه پوهېږي چې د افغان حکومت ځواکونه نه یوازې د افغانستان د ثبات لپاره بلکې د سیمې د ثبات لپاره کار کوي، نو د دوی ګټې اړ دي چې د ترهګرو ډلو پر ضد جګړه کې له افغانستان سره همکاري وکړي.د دې ترڅنګ په افغانستان کې بشري ناورین او بشري مرستو ته اړتیا د سیمې هېوادونه اړ کړي چې په دې برخه کې د تعامل او همکارۍ فکر وکړي.په ټولیز ډول دغو غونډو ته د افغان استازو بلنه په نړیواله کچه د متقابل عمل او خبرو اړتیا په ګوته کوي. دا خبرې اترې کولی شي په افغانستان کې د بحرانونو او ستونزو د حل لپاره د مثبتې فضا په رامنځته کولو کې مرسته وکړي. همدارنګه د دغو غونډو اغیز د افغانستان په داخلي عواملو، د حکومت د مدیریت او تګلارو په څرنګوالي او د نړیوالې ټولنې په غبرګون پورې اړه لري.
په پای کې، که څه هم په وړاندې ډیرې ننګونې شتون لري، نړیواله او سیمه ایزه همکاري کولی شي د اړیکو په ښه کولو کې اغیزمن وي چې ګټورې همکارۍ ته الر پیدا کړي.

 

د حماس د سیاسي دفتر د مشراسماعیل هنیه شهادت او هغه هم دننه تهران کې یو لړزوونکی خبردی.

داسمعیل هنیه وژل کیدل چې د حماس دمشرانو په ډله کې تر ټولو لومړی او مرکزي څېره وه ،له څو اړخونو مهم او دکتنې وړ دي:

۱ـ هنیه په داسې حالاتو کې ترور کیږي چې په غزه کې د لنډمهاله حکومت د رامنځته کیدو مسله ډیره توده ده.هنیه په دغو خبرواترو کې اغیزمن رول لاره اوپه غزه کې د اوربند او لنډمهال حکومت د رامنځته کیدو په بهیرکې ،ټولو اړخونو ته یو مهم شخص و.

یواحتمال دا دی چې په غزه کې اوربند او دلنډ مهاله حکومت دررامنځته کیدو بهیر بیرته ټکنی او له نا څرګند برخلیک سره مخامخ شي لکه چې دحماس پوځي ډلې ويلي دي چې تر دی دمه په غزه کې د اوربند او حکومت جوړولو یوه هیله وه خو اوس هر څه پای ته رسیدلي دي.په غزه کې د لنئډ مهاله حکومت رامنځته کیدل په یو ډول په پوځي ډګر کې داسراییل دناکامیدو یوه بیلګه وه ځکه چې اسراییل د حماس دختمولو په نیت دغزې جګړه یې پیل کړې وه. خو امریکې ، دسیمې هیوادونواو اروپايی اتحادیې پر اوربند او لنډه مهاله حکومت باندې ټینګار درلود.

 دوهم احتمال دا دی چې اسراییلو ته دسولې خبروپه بهیر کې سیاسي امتیازات نه تر لاسه کیدل تر هغې پورې چې اسمعیل هنیه په خبرو اترو کې موجود وای ځکه چې هنیه یو مدبر سیاستپوه او لوبیدلی انسان و  په دی توګه اسراییل دهنیې په وژلو لاس پورې کړ تر څو د غزې په خبرو کې برلاسی شي .

دریم احتمال دا  دی چې اسراییل د مقاومت د ځواکونوپه ماتولو کې پاتی راغلی دی ځکه خو داغیزمنو اشخاصو په ترور باندې لاس پورې کوي تر څو پر خپلې ناکامۍ خاورې واړوي.. څلورم احتمال دا دی چې اسراییل وغواړي په نیغه توګه ایران په جګړه کې ښکیل کړي  تر څو دامریکې او اروپايي هیوادونو نیغه ملاتړترلاسه او ایران وځپي. ایران ځکه دملګرو ملتونو او دغه راز اسلامي هیوادونو د کنفرانس د جوړیدو غوښتنه کړې تر څو دنړۍ په کچه خپل ملاتړ پیاوړې کړي.

په تهران او بیا په خپل استوګنځای کې د اسمعیل هنیه وژل کیدل ، دایران لپاره یو لوی او دردوونکی چلنج هم دی ځکه چې دنیا والو ته دا ښې چې تهران دخپلو پلویانو لپاره یو ډاډمن او خوندي ځای نه دی او له بله پلوه دا ثابتوي چې اسراییل د ایران قوت او پوځي ځواکمنتیا پورې ملندې وهي .

اوس دایران وار دی چې دخپلو پلویانو داعتماد بحالولو او له خپلې خاورې د دفاع لپاره څه کوي. که چیرې ایران وتوانیږي چې یو مناسب ځواب ورکړي خوپه منځني ختیځ کې د سیاسي او پوځي توازن حدود ساتل کیږي او که نه په راتلونکي که به له نورو زیاتیدونکو ننګونوسره هم مخ شي .

 

اگرچندنشست های مکرری از جانب روسیه به منظور رفع مشکلات افغانستان دایر گردیده است که تا هنوز نتیجه ملموسی از هیچکدام به مشاهده نرسیده.

اخیرآ بازهم قرار است که نشستی در مورد افغانستان صورت گیرد و اینبار نشست مذکور در منطقه کازان برگزار خواهد شد.

اینکه برآیند این نشست چه خواهد بود و آیا کماکان بی نتیجه به پایان خواهد رسید یا نتیجه ای ببار خواهد آمدیا نه، ما در این نوشته خود در پی آن نیستیم و از طرفی به اینگونه نشست ها که طی سالهای گذشته و در کشور های متعدد رخ داده و میدهد به هیچ کدام باور مند نبودم و نیستم، زیرا هرکشور و جناحی که در این نشست ها حضور داشته هرکدام در پی منافع خود بوده و برخورد ها با جلسات تدویر یافته کاملا ابزاری بوده است و به باور ما حل مشکل افغانستان فقط میتواند بدست مردم این سرزمین صورت گیرد، افغانستان زمانی به آرامش قطعی میرسد که مردم همدیگرپذیری را سرلوحه زندگی شان قرار دهند.

ما در این نوشته کوتاه میخواهیم مختصر معلوماتی در باره کازان و اینکه چگونه و چرا این منطقه برای این نشست انتخاب شده خدمت دوستان ارائه نموده و اینکه نشست متذکره به چه نتیجه ای خواهد رسید آنرا میگذاریم به روزهای آغاز نشست و ختم این نشست وطرح موضوعاتی که مورد بحث قرار می گیرد.

موقعیت و تاریخجه مختصر از کازان :

کازان یک منطقه تاریخی و فرهنگی در شرق روسیه است. این منطقه در حوزه رودخانه ولگا واقع شده و شامل جمهوری تاتارستان، جمهوری ماری ال، جمهوری چواشستان و بخش‌هایی از استان‌های کیروف، نیژنی نوگورود و اولیانوفسک است.

کازان سابقه طولانی و غنی دارد. در این منطقه در قرون وسطی توسط تاتارها، مردمی ترک‌تبار که از آسیای مرکزی آمده بودند، ساکن شدند. تاتارها خانات کازان را تأسیس کردند و تا سال 1552 که توسط ایوان مخوف، تزار روسیه فتح شد، وجود داشتند.

پس از فتح کازان، این منطقه به بخشی از روسیه تبدیل شد. با این حال، تاتارها هویت فرهنگی خود را حفظ کردند و کازان به یک مرکز مهم برای تاتار و فرهنگ و اسلام تبدیل شد.

امروزه، منطقه کازان یک منطقه متنوع از نظر قومی و مذهبی است. اکثریت جمعیت منطقه را تاتارها تشکیل می‌دهند، اما روس‌ها، ماری‌ها، چواش‌ها و سایر گروه‌های قومی نیز در این منطقه زندگی می‌کنند. اسلام دین غالب در منطقه است، اما مسیحیت ارتدوکس نیز به طور گسترده رواج دارد.

کازان به دلیل جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی متعدد خود، یک مقصد گردشگری محبوب است. برخی از محبوب‌ترین جاذبه‌های این منطقه عبارتند از:

• کاخ کرملین کازان :این کاخ که در قرن دهم ساخته شده است، محل اقامت رسمی رئیس‌جمهور تاتارستان است.
• مسجد کول شریف:این مسجد که در قرن شانزدهم ساخته شده است، بزرگترین مسجد در اروپا است.
• برج سوئیومبیک:  این برج که در قرن هفدهم ساخته شده است، نماد شهر کازان است.
• جزیره اسвияژسک:این جزیره که در رودخانه ولگا واقع شده است، دارای چندین صومعه و کلیسا است.

کازان همچنین به دلیل غذاهای سنتی خود که ترکیبی از غذاهای تاتاری و روسی است، شناخته شده است. برخی از غذاهای محبوب این منطقه عبارتند از:

• پلو:  این غذای برنجی با گوشت، سبزیجات و ادویه جات تهیه می شود.
• بلیش:  این نوع نان پخته شده با کچالو، گوشت یا پنیر پر می شود.
• چاک-چاک: این دسریا شیرنی بعد از غذا از خمیر سرخ شده و شربت عسل تهیه می شود.

کازان یک منطقه زیبا و جذاب با تاریخ و فرهنگ غنی است. این منطقه برای هر گردشگری که به دنبال تجربه چیزی متفاوت از روسیه است، مکانی عالی برای بازدید است.

  دلایل انتخاب کازان برای نشست افغانستان :
دلایل متعددی برای انتخاب کازان به عنوان محل برگزاری نشست افغانستان وجود دارد:

موقعیت : کازان در مرکز روسیه واقع شده است و دسترسی به آن از کشورهای آسیای میانه و جنوبی آسان است.

تاریخ: کازان سابقه طولانی در میزبانی رویدادهای بین‌المللی دارد. در سال 2005، این شهر میزبان اجلاس سران سازمان همکاری اسلامی بود.

امکانات: کازان دارای امکانات رفاهی و هتل‌های با کیفیتی است که می‌تواند پذیرای مقامات و هیئت‌های مختلف باشد.

امنیت: کازان یک شهر امن و پایدار است.

جاذبه‌ها: جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی کازان می‌تواند به عنوان یک انگیزه برای شرکت‌کنندگان در نشست باشد تا از این شهر بازدید کنند.

علاوه بر این دلایل، انتخاب کازان به عنوان محل برگزاری نشست افغانستان می‌تواند پیام‌های سیاسی خاصی را نیز به همراه داشته باشد.

نخست، این انتخاب می‌تواند نشان‌دهنده تمایل روسیه برای ایفای نقش فعال‌تر در حل و فصل بحران افغانستان باشد.

دوم، این انتخاب می‌تواند به عنوان یک گام برای تقویت روابط بین روسیه و کشورهای آسیای میانه و جنوبی تلقی شود.

در نهایت، انتخاب کازان می‌تواند به عنوان یک پیام به طالبان باشد که جامعه بین‌المللی خواهان حل و فصل مسالمت‌آمیز بحران افغانستان است.

با این حال، هنوز مشخص نیست که نشست کازان چه نتایجی را به دنبال خواهد داشت.

برخی از کارشناسان معتقدند که این نشست می‌تواند فرصتی برای پیشرفت در روند صلح افغانستان باشد.

در حالی که برخی دیگر معتقدند که این نشست به دلیل عدم حضور برخی از طرف‌های کلیدی مانند طالبان، به نتیجه‌ای نخواهد رسید.

اما آنچه ما از طریق رسانه ها دسترسی پیدا کرده ایم اینست که از امارت اسلامی طالبان نیز دعوت به عمل آمده تا نماینده ایشان در این نشست شرکت نمایند و گفته شده که سرپرست وزارت تجارت امارت اسلامی به عنوان نماینده در این نشست شرکت خواهد کرد.

در حال حاضرنسبت به نتیجه و برآیند این نشست چیزی گفتن خیلی زود و توآم با عجله به نظر میرسد و بقول شهید سید اسماعیل بلخی :

«حکم به رنگ کی توان پرده نشین بیضه را

جوجه به بال میرسد  دیده شود چه  میشود»