د اسراييلو او د لبنان د مقاومتي ډلې حزب الله تر منځ د اوربند تړون ښايي ډېر ژر لاسليک شي.

د یوې بهرنۍ خبري ادارې له مخې لبناني سرچینو ویلي دي چې د امریکا او فرانسې ولسمشران په ۳۶ ساعتونو کې د اوربند اعلان کولی شي.

د سپینې ماڼۍ ویاند جان کربي وايي، د اسراییلو او حزب الله ترمنځ د اوربند خبرې په سم لوري روانې دي او موږ یوې هوکړې ته نږدې شوي یو.

د فرانسې د ولسمشرۍ له دفتره په خپره شوې خبرپاڼه کې راغلي چې په لبنان کې د اوربند په خبرو کې مثبت پرمختګ شوی او تمه ده چې ډېر ژر به پایلې ولري.

د عربي رسنیو له مخې په ملګرو ملتونو کې د اسرائیل سفیر هم ادعا کړې چې دوی له حزب الله سره اوربند ته نږدې شوي دي. د اسراییلو کابینه به د سه شنبې په ورځ په دې اړه بحث وکړي.

له بلې خوا حزب الله تر اوسه په دې اړه څه نه دي ویلي.

له بلې خوا د لبنان پر جنوبي سیمو د اسرائیلو بریدونه دوام لري، د نن ورځې په بریدونو کې تر ۱۲ زیات کسان شهیدان شوي دي.

په غزه کې د کډوالو پر کمپونو او روغتونونو د اسراییلو بمبارۍ په تیرو ۲۴ ساعتونو کې تر ۳۰ ډیر فلسطینیان شهیدان کړي دي.

د رپوټونو له مخې په رفح ښار کې د اسراييلي پوځيانو پر موټر د حماس د توغنديو په بريد کې څو تنه اسرائيلي پوځيان وژل شوي دي.

په غزه کې د ژمي له بارانونو وروسته اټکل کیږي چې ۵۰۰ زره کسان به د یخنۍ له امله اغیزمن شي.

د انسان د مزاج او طنز څرنګوالی، د فکر او بصیرت رنګونه، د عقل او ادراک لوړه او ټيټه کچه،  د تلپاتې اغیزو او احساساتو ځای، دا هغه حقیقتونه دي چې د تردید وړ نه دي. په بشپړه توګه لیدل کیږي.  د تعبیرونو تنوع، چې فکرونه پکې ځای پر ځای شي، بیا فکرونه د ایډیالوژۍ او عقایدو برخه ګرځي. نو هر نظر او عقیده خپل باداران جوړوي. پایله دا ده چې دیني ټولنه په مختلفو عقایدو او ایډیالوژیو ویشل کیږي، بیا ورو ورو دا تنوع، مبالغه او دا تعصبات، اختلافات او ویشونه په نه منلو وړ شکلونو کې راڅرګندیږي چې د پوهیدو لپاره یې «فرقه» ویل کیږي دا هغه مرحله ده چې د مذهب په شمول هر انساني ارزښت د مذهب په نوم له خطر سره مخامخ دی. تجاوز “عامه” او مرګ. یوازې الامان او حافظ! خو د دین خلک ولې قرباني شول او دې خطرناک کور ته ورسیدل؟ تر شا يې لاملونه څه وو؟ دا موضوع په لاندې کرښو کې مطرح کیږي.

(۱) د قرآن پريښودل
د مذهبي فرقه پالنې اصلي لامل دا دی چې د مذهب خلک د دې پر ځای چې د خدای له لوري نازل شوی قرآن د “نصاب العین” په توګه وپېژني، دوی هغه د یو کتاب په توګه منلی چې یوازې د دوی د عقیدې د ملاتړ لپاره سپارل شوی دی. ستونزه د دې لپاره نه ده چې په خالي ذهن سره لوستل شي او د عقیدې او نظري په اړه له قرآن څخه لارښوونه وغواړئ. برعكس دلته دا تصميم نيول شوى دى چې لومړى بايد عقيدې او ادعا شوي عقيدې په پوره زړه او ذهني عزم سره د قرآن حضور ته راوړل شي او بيا له هغه څخه د اعتقاداتو د را ايستلو او د ادعا شويو عقيدو په راسپړلو كې مهارت ولري. قرآن باید دوی ته وښودل شي. قرآن. له قرآن څخه سترګې پټول یو جرمي غفلت دی، چې پایله یې موږ د «فرقې» په بڼه اخلو. هغه عقیدې چې د یو مسلمان لپاره اړین وي او د نجات لپاره یې اغیزمن وي، قرآن د دوی په توضیحاتو کې هیڅ ابهام او ابهام نه پریږدي. تر څو چې انسان د ګمراهۍ په وادۍ کې ډوب وي د خدای تعالی لپاره دا ممکنه نه ده چې د انسان لپاره د لارښود کتاب نازل کړي او د انسان د خلاصون لپاره اړین عقیدې بیان نه کړي یا په هغه کې هیڅ ابهام پریږدي. که نیمګړتیا وي، هغه دا ده چې “قرآن ته رجوع” ته قانوني اهمیت نه دی ورکړل شوی. البته دا ادعاوې د تفسیر قرآن تر نامه لاندې هم مشهورې شوې دي. خو فرقان چې د حق او باطل ارزونه کوي او المیزان چې د ټولو عقایدو او نظرونو د ازمایښت معیار وي، یوازې قرآن دی. له همدې امله، قرآن د اختلاف څخه د مخنیوي لپاره د “واستموا بحبل الله” نسخه سپارښتنه کوي، او ترکي د “ولا تفرقوا” په بڼه د قرآن د ختمولو خبرداری ورکوي.

(2) دمذهبي مشررانو دریځ:
بل عامل د مذهبي “افراطیانو” اصلي فرقه پالنه ده چې د مذهبي مسلو په اړه مختلف چلندونه لري. کله کله هغه کسان چې د “الفرقان” او “المیزان” په اړه خپل عقل ورکوي په همدې ازمایښت کې اسلامیت او دیني پوهه اعلانوي او هر هغه بل عقل چې د دوی له فهم سره ټکر لري، ګمراه، ګمراه او باطل دی. او معلومه نه ده چې دوی په کوم سرلیک سره تعریف شوي. د عقل له نظره، نفاق هغه پرمختللی دی، چې له اسلامي لارښوونو څخه جلا وي، په ښکاره توګه یو طرف ته ولاړ وي او حتی په رسمي توګه یې منع کوي، چې دا د نورو سازمانونو او بنسټونو سره د دې غیر ضروري عمل پایله ده. دا بې کفایته خلک د “مذهبي هدف” لپاره ځانګړي ډسپلین او طریقې ته له هدف څخه ډیر ارزښت ورکوي او په ورته وخت کې دا هدف د دوی له سترګو څخه ورکیږي. د دې منافقت مثال د “درناوی او ستاینې وړ” منافقت په توګه لیدل کیدی شي، کله چې یو سړی په داسې ډول د درناوي وړ وګڼل شي چې د بل په مشرانو نیوکه اړینه وي، یا د مخالف فضا د ایجاد سره پل کیږي. . د ستاینې او عبادت څخه، مخالفې اړیکې راوتلې. د اهل اسلام مرکزي واک او د محمد صلی الله علیه وسلم منبع وګورئ. هغه وفرمایل: «د مسیح ابن مریم عیسایان مه منئ»، یعنی د مسیحیانو په شان باید د پیغمبر په ستاینه کې دومره لیری نه شی چې پر خدای نیوکه وکړی. او دا مه وايئ چي «انا خير من يونس بن متي» يعني د تقابل فضا په ايجادولو سره ماته پر يونس (عليه السلام) فضيلت مه راکوه، انديښنه وکړه! ايا دا هماغه خبره نه ده چې قرآن بايد په دې ډول تشريح كړى واى، چې “راځئ چې يو انسان له بل پېغمبر نه بېل كړو” چې د ايمان او عزت حق بايد د ټولو پېغمبرانو په شان برابر وي. له دې نظره خو د پېغمبرانو تر منځ تفرقه د قرآني نظريه نه ده.

(۳) له نبوت څخه انحراف
د دریم دلیل په توګه، موږ کولی شو غلط بلنه له پامه غورځوو. دين ته د انبياوو بلنه تل په سم روح، سمې لارې او سمې نيت ولاړه ده. بې خونده اسلوب، رښتينی ارمان، له تحريف پرته رښتينی نيت، هوښيار اسلوب، وينا، د خير په لاره کې مبارزه، خبرتياوې او اخطارونه له ضرورياتو څخه بلل کېږي. خو د دین خلک عموما د دې دعوت ټول قوانین په مثبت او رغنده توګه تعقیبوي. په دیني اکثریت کې بحثونه، بحثونه، انتقادي ترخې او سختې خبرې تقریباً عادت ګرځیدلي، چې پایله یې دا ده، چې ترخې اوج ته رسیدلی دی. اوس د مختلفو مذهبونو د خلکو تر منځ بحث او مناظره د ادارې له څارنې پرته تقریبا ناشونې ده.

(۴) د وېنا ازادي
بې له شکه چې د عامه وینا هنر په هر دور کې د خپلې اړتیا او ګټورتیا له امله ډیر اهمیت لري، مګر دا هم یو حقیقت دی چې د عامه وینا هنر د دوه مخي تورې په څیر دی. که دا اړتیا د وړ او ستراتیژیکو خلکو لخوا پوره شي، دا د خلکو لپاره د الهام، هڅونې او زده کړې سرچینه کیدی شي. N. K

د تاجکستان جنوبي سیمې د یوې داسې پېښې شاهدې وې چې د دغه هېواد په تاریخ کې بې سارې او له اکله لرې وې.
په دغه سيمه کې پر چينايي اتباعو په بريد کې يو چينايي انجنیر وژل شوی او د دغه هېواد پنځه نور اتباع ټپيان شوي دي.
دغه چینايي اتباع په یوه کان کې په کار بوخت وو چې پرې وژونکي برید وشو.
که څه هم په سلګونو زره چينايي اتباع له کلونو راهيسې په تاجکستان او د منځنۍ اسيا په نورو هېوادونو کې کار کوي، تر اوسه د داسې پېښې راپور نه دی ورکړل شوی.
البته د سيمې نور هېوادونه په تېره بيا جنوبي اسيا او پاکستان په لومړي ځل د ورته پېښو شاهدان دي، چې په ترڅ کې يې لسګونه چينايان مړه او ټپيان شوي، خو تاجکستان د لومړي ځل لپاره داسې یوه پیښه تجربه کوي.
دا مسله نوې پوښتنې هم راپورته کوي، لکه:
ایا دا لومړۍ او وروستۍ پیښه ده که نورې بیښې به هم پر لارې  وي؟
ایا په تاجکستان کې د چینایي اتباعو لپاره کار به هغومره ستونزمن او وژونکی وي لکه په پاکستان کې؟
تاجکستان ولې د داسې ترهګریزو او وژونکو پیښو قرباني کیږي؟
د تاجکستان او سیمې لپاره به د دې ډول پېښو پایلې څه وي؟
که د دا ډول بریدونو موخه په تاجکستان کې د وضعیت ګډوډول وي، د منځنۍ اسیا هېوادونه له کلونو راهیسې په بېلابېلو سکتورونو لکه کانونو او درنو صنعتونو کې د چینايي کارګرانو کوربه توب کوي.
دغه رنګارنګ شتون له يوې خوا د منځنۍ اسيا په سيمه کې د سلګونو زرو چينايي کارګرانو او کارګرانو شتون له يوې خوا د چين د حضور ساتنه  کوي چې په ټوله نړۍ کې په منځنۍ اسيا کې يو پېژندل شوی ځواک دی او له بلې خوا يې په نړۍ کې يو پېژندل شوی ځواک دی. د سلګونو زرو چینایانو لپاره د کار زمینې چمتو کوي داسې انګیرل کیږي چې د دوی په هیواد کې د بیکارۍ کچه مخ په ډیریدو ده.
دا په سیمه کې د سیالۍ لامل کیدی شي ځکه چې د چینایي کارګرانو شمیر د منځنۍ آسیا د ټولو هیوادونو په پرتله ډیر ګران دی.
که دا پېښه له چين سره د منځنۍ اسیا هیوادونو د اړیکو دخراپولو لپاره وي، نو بايد په تاجکستان او د منځنۍ اسيا په نورو هېوادونو کې پر چينايي اتباعو د نورو بريدون.و تمه هم ولرو، چې د چین هیواد ته به ډیر ګران پریوژي چین د کارګرانو د لیږلو لپاره باید آسیا او تاجکستان ته له تګ څخه ډډه وکړي یا د دوی د امنیت د تامین لپاره لوی لګښتونه په پام کې ونیسي.

که د دې برید موخه د تاجکستان ناامنه کول او دبهرني اتباعو دامینت ساتلو په رخه کې د دغه هیواد کمزوری ښودل وي ، بیا هم د نورو بریدونو وېره شته.
خو تاجکستان ولې ناامنه شي؟
دا پوښتنه موږ ته اړتیا لري چې لږ فکر وکړو چې تاجکستان په سیمه ییزو او نړیوالو اړیکو کې څه دریځ لري.
تاجکستان په سیمه کې له روسیې سره د ګډ امنیتي تړون د هېوادونو فعال غړی دی. دغه تړون چې په اصل کې د ناټو د مقابلې لپاره جوړ شوی، د پنځو هېوادونو (روسیه، قزاقستان، قرغزستان، ارمنستان، بیلاروس او تاجکستان) ترمنځ په ګډو هلو ځلو بوخت دی.
بې له شکه دا ډول ځواک چې له پنځو هېوادونو څخه جوړ دی او د ټولو ګډ ځواک ګڼل کېږي، نه یوازې د ناټو بلکې د نورو هېوادونو لپاره هم یوه ننګونه ګڼل کېږي. د دې تر څنګ د ملي امنیت د تړون د یوه غړي ننګول په حقیقت کې د دوی او د دوی د رهبرۍ ننګونه ده.
تاجکستان د دې ډول ننګونو لپاره نور کانټینرونه لري ځکه چې دا هیواد په ځینو مواردو کې په سیمه کې د امنیت او سولې د ګډوډولو په تړاو په ځینو تعاملاتو کې ښکیل دی.
اوس مهال تاجکستان د افغانستان په ګډون د یو شمېر هېوادونو د وسله والو ځواکونو کوربه دی، دغه ځواکونه روزل کېږي، تجهیزېږي او په تاجکستان کې د دې ډول ډلو شتون د امنیت د ګډوډولو او د پرونۍ حملې په شان د بریدو له پاره یوه ښّ زمینه بلل کیدای شي. بجربو ثابته کړې ده  چې دا ډول ډلې په هیڅ صورت کنټرول او اداره کیدای نه شي .په نړۍ ډیر داسئ هیوادونه شته چې د ورته ډلو په روزلو کې کې کلونه کلونه تیر کړي دي خو په پای کې یې کنرول له لاسه ورکړی دی.
په دې توګه، موږ وینو چې په تاجکستان کې د دې ډول پیښو احتمال ډیر دی، او دا ممکنه ده چې موږ  په راتلونکي کې ورته یا بل ډول پیښې وګورو.
دا ډول پېښې او په تاجکستان او منځنۍ اسیا کې د ناامنیو دوام د هغو ډلو د ودې لامل کېدای شي چې په منځنۍ اسیا کې نظم او سوله ګډوډوي، ځکه له یوې خوا جګړه مارې ډلې هڅوي او له بلې خوا دځینو هیوادونو اندیښڼې زیاتوي تر څو. د دې ډول ډلو شتون او، دا دوی د غچ اخیستونکي اقدامات کوي.
په لنډه توګه، د دې وضعیت دوام په منځنۍ آسیا کې سوله او آرامۍ ګډوډې کړې، او د سوداګرۍ، ټرانزیټ او تولید په بهیر کې چې د میلیاردونو ډالرو په ارزښت دي او د جنوبي آسیا هیوادونو، فارس خلیج او منځنۍ آسیا سره نښلوي؛ دا به د کمزوري کیدو  او حتی د رکود لامل شي، کوم چې د نړۍ اقتصاد ته لوی زیان دی.

د حزب الله او اسرایلو ترمنځ د اوربند په اړه د امریکا وروستی وړاندیز چې لبنان ته وړاندې شوی،ډیر مهم ټکي پکې  له پامه غورځول شوي دي. د امریکا ۱۳ ماده ایز وړاندیز  په مستقیمه توګه د لبنان حکومت ته وړاندې شوی او د حزب الله نوم نه دی یاد کړی. دا ټکی لومړی مهمه پوښتنه راپورته کوي: حزب الله چې په حقیقت کې د دې جګړو اصلي عامل و، په دې وړاندیز کې کوم ځای لري؟

په وروستیو میاشتو کې پر اسرائیلو ټول بریدونه د حزب الله له خوا شوي دي. له همدې امله د اوربند له وړاندیز څخه د دغې ډلې د نوم لرې کول او په دې اړه د اسرائیلو چوپتیا، جدي پوښتنې راپورته کوي. که حزب الله په دې شخړو کې د یو لوی ځواک په توګه له منځه وړل شوی وي، ایا دا په دې معنی ده چې د اوربند په خبرو اترو کې د هغه رول له پامه غورځول کیږي؟ او ایا دا اسراییلو ته اجازه ورکوي چې د حزب الله راتلونکي ته له ژمنتیا پرته اوربند د ځان لپاره بریا وګڼي؟

دوهم ټکی چې باید ورته پام وشي دا دی چې د امریکا په ۱۳ ماده ییز وړاندیز کې د فلسطین او غزې جګړې د برخلیک په اړه څه نه دي ویل شوي. په داسې حال کې چې له اسرائیلو سره د لبنان جګړه په مستقیمه توګه د غزې او فلسطین له دفاع سره تړاو لري او له اسرائیلو سره د ایران جګړه هم له همدې مسلې سره تړاو لري، ایا دا امکان لري چې د اوربند په اړه چې خبرې کېږي د فلسطین راتلونکي ته کومه اشاره ونه لري؟ ؟ ایا دا د داسې معاملې په معنا ده چې په هغه کې یوازې د لبنان او اسرائیلو ګټې په نظر کې نیول شوي وي او فلسطینیان تر فشار او محاصرې لاندې وي؟

د فلسطین په یادولو کې دا ناکامي د اندیښنې وړ نښه ګڼل کیدی شي. ایا د فلسطین وضعیت باید په دې اوربند کې له اجنډا څخه لرې شي، لکه څنګه چې په تیرو وړاندیزونو کې وړاندیز شوی و؟ که داسې وي، نو دا اوربند د ایران او حزب الله په ګډون د مقاومت د ملاتړو هیوادونو لخوا نشي تصویب کیدی.

خو ښايي د دې وړانديز په تحليل کې تر ټولو مهم ټکی دا وي چې په حقيقت کې اوربند د اسرائيلو په ګټه دی. په وروستیو میاشتو کې اسراییل د حزب الله د بریدونو له جدي ګواښ سره مخ شوی دی. د اسراییلو بېلابېلې برخې د بریدونو له امله په نښه شوي او د اسراییلي وګړو ورځنی ژوند تر فشار لاندې راغلی دی. په ځانګړې توګه، د اسراییل امنیتي سیسټمونه په مکرر ډول خبرداریو ته اړ شوي، او په اسراییل کې دننه فابریکې او اقتصادي زیربنا سخت زیانمن شوي. په پایله کې، هر ډول اوربند د اسراییلو لپاره د یو فرصت په توګه لیدل کیدی شي چې خپل حالت بیا رغوي او بیرته راولي.

پوښټنه دا ده چې ایا لبنان به دا وړاندیز ومني؟ لبنان ممکن د مختلفو دلایلو له مخې دا وړاندیز ونه مني، مګر دا چې خپل شرایط پکې شامل نه وي او د فلسطین برخلیک روښانه کړي. لبنان د یو داسې هیواد په توګه چې په خپلو بریدونو سره یې پر اسرائیلو ډیر فشار راوړی دی، باید پریکړه وکړي چې ایا د دغه اوربند شرایط ومني او یا هم په هغې کې خپلې غوښتنې شاملې کړي.

بله مهمه پوښتنه دا ده چې که ایران داسی یو اوربند ته غاړه کیږي نو دفلسطین ملاتړ به له لاسه ورکړي ځکه چې داسی اوربند په دی مانا دی چې ایران  فلسطین تر حزب الله قربانوی .

هسې هم داسی انګیرنې شته چې ایران حزب الله ته داسی وسلې ورکړي دي چې پراسراییلو دبرید پوره ودتیا لري خو فلسطین ته داسی وسلې نه دي ورکړي.

حقیقت دا دی چې د لبنان لپاره د امریکا لخوا وړاندیز شوی اوربند د فلسطین وضعیت او په دې جګړو کې د حزب الله کلیدي رول په پام کې نیولو پرته کومه  معنی نه لري. دا وړاندیز د اسراییلو د ماتې د پټولو او په دې هیواد کې د موقتي سولې د راوستلو د یوې هڅې په څیر دی، په داسې حال کې چې د فلسطین خلک لا هم په کړکیچن حالت کې دي.