د ایران د بهرنیو چارو وزیر عباس عراقچي اعلان وکړ چې تهران به د اسراییلو سره د وروستۍ جګړې په جریان کې د سخت زیان سره سره هم د یورانیمو د غني کولو پروګرام نه پریږدي.
د فاکس نیوز سره په یوه مرکه کې، هغه وویل: “د غني کولو پروګرام ودرول شوی ځکه چې زیان جدي او پراخ دی، مګر په څرګنده توګه ایران به د غني کولو کار ودروي ځکه چې دا زموږ د ساینس پوهانو لپاره یوه لاسته راوړنه ده او تر ټولو مهمه دا چې دا اوس د ملي ویاړ خبره ده.”
د ایران په اټومي تاسیساتو باندې د امریکا او اسراییلو بریدونو ته په اشارې سره، عراقچي وویل چې تاسیسات سخت زیانمن شوي او د زیان د کچې پراخه ارزونه روانه ده. هغه تشریح کړه: “د اټومي انرژۍ سازمان د تاسیساتو د زیان کچه ارزوي، مګر تر هغه ځایه چې زه پوهیږم، زیان خورا سخت و.”
له هغه وپوښتل شول چې ایا ایران د بریدونو څخه د خپلو غني شویو یورانیمو ځینې برخې ژغورلي دي، هغه وویل چې هغه “په دې اړه دقیق معلومات نلري،” مګر ټینګار یې وکړ چې د ایران د اټومي انرژۍ اداره د اټومي او غني شویو موادو دقیق حالت معاینه کوي.
اراغچي دا هم وویل چې ایران چمتو دی چې له متحده ایالاتو سره خبرې وکړي، مګر په مستقیم ډول په اوسني وخت کې نه. هغه یادونه وکړه چې د جګړې څخه مخکې، تهران او واشنګټن د عمان په منځګړیتوب د اټومي خبرو اترو پنځه پړاوونه ترسره کړي وو، مګر د غني کولو کچې په اړه موافقې ته رسیدو کې پاتې راغلل چې ایران یې اجازه ورکولی شي.
د متحده ایالاتو ولسمشر ډونالډ ټرمپ د شنبې په ورځ وویل چې د متحده ایالاتو بریدونو درې ځایونه په نښه کړي دي “په بشپړ ډول ویجاړ کړي” او خبرداری یې ورکړ چې که ایران خپل د غني کولو پروګرام بیا پیل کړي نو بیا به په نښه شي.
د یورانیمو د غني کولو په اړه شخړه د ایران او امریکا ترمنځ د شخړې یو له اصلي ټکو څخه دی. پداسې حال کې چې ایران د یورانیمو د غني کولو په حق ټینګار کوي، د ټرمپ اداره دا اقدام “سره کرښه” ګڼي. امریکا او اسراییل ادعا کوي چې ایران د اټومي وسلو د جوړولو لپاره اړین غني کولو کچې ته نږدې دی، پداسې حال کې چې تهران ټینګار کوي چې د دوی پروګرام په بشپړ ډول ملکي دی.
د جون په ۱۳مه، اسراییل په ایران باندې یو لړ بریدونه پیل کړل چې د دواړو هیوادونو ترمنځ د ۱۲ ورځو جګړې لامل شو. د جون په ۲۲مه، امریکا هم په شخړه کې شامله شوه، د تهران په جنوب کې د فوردو د غني کولو په ځای او په اصفهان او نطنز کې دوه نور اټومي تاسیسات یې په نښه کړل. د دریو سایټونو د زیان بشپړ حد لاهم نامعلوم دی.
د نړیوالې اټومي انرژۍ ادارې په وینا، ایران په نړۍ کې یوازینی غیر اټومي هیواد دی چې تر ۶۰ سلنې پورې یورانیم غني کوي، دا کچه د اټومي وسلو لپاره اړین ۹۰ سلنې څخه لرې نه ده، مګر د ۲۰۱۵ کال د اټومي تړون کې ټاکل شوي ۳.۶۷ سلنې حد څخه ډیره لوړه ده.
ایران په وروستیو کلونو کې خپل اټومي فعالیتونه د پام وړ پراخ کړي او ګړندي کړي دي، په ځانګړې توګه وروسته له هغه چې متحده ایالات په ۲۰۱۸ کال کې له اټومي تړون څخه ووتل. لویدیځ هیوادونه او اسراییل شک لري چې ایران د اټومي وسلو د جوړولو په لټه کې دی، خو تهران دا خبره ردوي او ټینګار کوي چې حق لري د ملکي موخو لپاره خپل اټومي پروګرام تعقیب کړي.
