د “کاسا 1000” پروژه په 2005 کې د ریکا د سیمه ایزو اقتصادي همکاریو په کنفرانس کې وړاندیز شوه.د نړیوال بانک بورډ دا پروژه د 2014 کال په مارچ کې د نړیوالې پراختیایي ټولنې په مالي مرسته تصویب کړه.
د تاجکستان، قرغزستان، افغانستان او پاکستان چارواکو د ۲۰۱۶ کال د مې په ۱۲مه د دوشنبې په ښار کې د یو میلیارد دوه سوه میلیونه ډالرو په ارزښت دغه پروژه پرانیستله.
د دې پلان پر بنسټ به د قرغزستان او تاجکستان د اوبو له بندونو څخه افغانستان او پاکستان ته د شاوخوا ۱۳۰۰ میګاواټه برېښنا د لېږد لپاره ۱۲۲۲ کیلو متره مزي جوړ شي.
که دا پروژه بشپړه شي، افغانستان به شاوخوا ۳۰۰ میګاواټه او پاکستان به ۱۰۰۰ میګاواټه برېښنا ترلاسه کړي.
اذرخش حافظي د کاسا۱۰۰۰ پروژې د اهمیت په برخه کې وایی:
“افغانستان لومړی د ټرانزیټ حق په توګه په کال کې د 38 اعشاریه 5 ملیون ډالرو مستقیم عاید لري. دوهم، دا چې د دې پروژې لویه برخه به په افغانستان کې دننه جوړیږي، په پام کې ده چې یوه ټاکلې اندازه برښنا پخپله افغانستان ته ورکړل شي. دا پدې مانا ده چې موږ اړتیا نلرو چې کرښه په جلا توګه وغځوو او اضافي بنسټونه جوړ کړو، چې میلیونونه ډالر لګښت لري. “د دې کرښې غځول به کار پیدا کړي او له بشپړیدو وروسته به یې ساتنه او امنیت هم کار پیدا کړي.”
ښاغلی حافظي زیاتوي که دا پروژه عملي شي، د افغانستان په اقتصادي او سیاسي جغرافیه کې به اعتبار هم زیات شي:
“دا په سیمه کې د افغانستان د جغرافیې اهمیت له احتمالي واقعیت څخه بدلوي. د افغانستان سیمه ایز وقار مخ په لوړیدو دی. هغه پروژه چې د نړیوال بانک په مرسته په بریالیتوب سره پلي کیږي د دې لامل کیږي چې لویې پروژې تمویل کړي. دا به فقر کم کړي. د سیمه ییزو پروژو شتون هم د ثبات او امنیت لامل کیږي.»
د پاکستان په پلازمینه اسلام اباد کې د قائداعظم پوهنتون استاد سید قندیل عباس په دې باور دی چې د کاسا ۱۰۰۰ پروژه به د جنوبي اسیا او منځنۍ اسیا د اقتصادي ودې لامل شي.
“د دې په پام کې نیولو سره چې پاکستان د انرژۍ له بحران سره مخ دی، او کله ناکله دا بحران د اقتصادي او ټولنیز بې ثباتۍ لامل شوی، او محدود بریښنا چې پاکستان په ډیره لوړه بیه لري، د پاکستان په اقتصاد خورا منفي اغیزه لري. زما په اند که د کاسا ۱۰۰۰ پروژه بشپړه شي، پاکستان به وکولای شي ارزانه او کافي برېښنا ترلاسه کړي او په دې توګه به خپل اقتصاد ښه کړي.»
قنديل عباس وايي، د دې پروژې چارې په سيمه کې د ناامنيو له امله ځنډول شوې دي.
وروسته له هغه چې طالبانو د ۲۰۲۱ کال د اګست په ۱۵ د افغانستان واک تر لاسه کړ، د دغې پروژې کار ودرول شو او د هغې د پلي کېدو ټول فعالیتونه ودرول شول.
د نړیوال بانک په وینا، مخکې له دې چې دا پروژه وځنډول شي، د “کاسا ۱۰۰۰” برېښنا لېږد مزي د افغانستان برخې ۱۸ سلنه برجونه جوړ شوي وو او د پروژې د بشپړولو لپاره د اړتیا وړ څه باندې ۹۵ سلنه توکي او تجهیزات رسېدلي وو. په افغانستان کې ورکول کیږي.
نړیوال بانک ویلي، چې په قرغزستان، تاجکستان او پاکستان کې د ودانیزو چارو چارې نږدې بشپړې شوي او له نړیوال بانک او نورو تمویلوونکو سره یې د خپلو پورونو د ورکړې بهیر پیل کړی دی.
