په غزه کې د وژل شویو خبریالانو شمېر د نړۍ له جګړو او ویتنام څخه هم زیات دی
وه نوې څېړنه ښيي چې د غزې جګړه په تاریخ کې د خبریالانو لپاره تر ټولو خونړۍ جګړه ده. په دې جګړه کې د وژل شویو خبریالانو شمېر په لویو جګړو لکه لومړۍ او دوهمه نړیواله جګړه، د امریکا کورنۍ جګړه، د کوریا جګړه، د ویتنام جګړه او د افغانستان په جګړه کې د دغه مسلک د وژل شویو خبریالانو له مجموعې څخه اوښتی دی.
د بوسټن ګلوب ورځپاڼې د راپور له مخې، د براون پوهنتون د “جګړې لګښت” پروژې نوی راپور ښيي چې د ۲۰۲۳ کال د اکټوبر له ۷مې د غزې د جګړې له پیل راهیسې په غزه کې له ۱۴۷ څخه تر۲۳۲ خبریالانو خپل ژوند له لاسه ورکړی دی. دا په داسې حال کې ده چې د دویمې نړیوالې جګړې پر مهال یوازې ۶۷ خبریالان وژل شوي وو. راپور چې د سه شنبې په ورځ خپور شو، ټینګار وکړ: “دا شخړه په اسانۍ سره په تاریخ کې د خبریالانو لپاره ترټولو خونړۍ پیښه ده.”
د دغې څېړنې د لیکوالانو په وینا، د غزې د جګړې په څېر په شخړو کې ډېری هغه خبریالان وژل شوي یا ټپیان شوي چې ځايي خبریالان دي او د نړیوالو پېښو د پوښښ لپاره د بهرنیو خبریالانو حضور کم شوی، په تېره بیا د جګړې په سیمو کې. د نړۍ ترټولو خطرناکو پیښو پوښښ لپاره، خبري شبکې په محلي ژورنالیستانو ډیر تکیه کوي، چې ډیری وختونه د لږ معاش او محدودو سرچینو لپاره کار کوي.
د 2023 له مني راهیسې، په غزه کې فلسطیني خبریالان د خوارځواکۍ، د څښاک د خوندي اوبو نشتوالی، د سرپناه نشتوالی، او د بریښنا بندیدو په څیر ننګونو سره مخ دي. ښځینه خبریالانې او د رسنیو نورې کارکونکې، چې په کې ژباړونکي هم شامل دي، له انلاین ځورونې، د جنسیتي کرکې له ویرې، فزیکي بریدونو، جنسي تیري او حتی وژنې سره مخ شوي دي.
سټیفني ساول، د جګړې د پروژې د لګښتونو رییس، وویل: “خبریالان او د ژورنالیزم مسلک په زیاتیدونکي توګه د جګړې قرباني کیږي. “ډیموکراسي او سوله په آزادو رسنیو پورې اړه لري، او ملېزم په مختلفو لارو د ډیموکراسۍ کمزوری کولو کې مرسته کوي.”
د جګړې د لګښتونو پروژه یوازینۍ موسسه نه ده چې د خبریالانو لپاره د غزې مرګونې جګړه مستند کړې. د 2024 په فبروري کې، د ژورنالیستانو د ساتنې کمیټې په یوه ځانګړي راپور کې اعلان وکړ چې 2024 د خبریالانو لپاره ترټولو خونړی کال و ځکه چې دې سازمان څه باندې درې لسیزې دمخه د معلوماتو ثبت کول پیل کړي.
د دغه راپور له مخې، په ۲۰۲۴ کال کې د وژل شویو خبریالانو او رسنیو د کارکوونکو نږدې دوه پر درېیمه برخه فلسطینیان وو، چې د اسراییلی ځواکونو په لاس وژل شوی دی.
د ژورنالیستانو د ساتنې د کمیټې اجرایوي رییس جوډي ګینسبرګ وویل: “په غزه کې جګړې د خبریالانو پر ژوند بې ساري اغیز کړی دی او دا په ډاګه کوي چې د جګړې په سیمو کې د دوی د ساتنې نړیوال نورمونه څومره له پامه غورځول کیږي.”
هغه زیاته کړه چې د خبریالانو د وژنو زیاتوالی د “په نړیواله کچه د رسنیو د غږ خاموشولو” د پراخ رجحان یوه برخه ده او دا رجحان په 2025 کې په چټکۍ سره دوام لري.
د دغې کمېټې د معلوماتو له مخې، په ۲۰۲۵ کال کې تر اوسه ۱۵ خبریالان او د رسنیو کارکوونکي وژل شوي، چې ۱۰ یې په اسرائیلو او غزې تړانګې کې وو.
