د اسرائیلو د بهرنیو چارو وزیر ویلي چې د یوه خپلواکه فلسطیني دولت جوړول “حقیقي” نه دي.
نوموړي وويل، “موږ باید داسې لارې ولټوو چې څنګه پرمختګ وکړو، ځینې اړخونه چې موږ یې ښه کولی شو په هغې باید تمرکز وکړو، او زه فکر نه کوم چې یو فلسطیني دولت به دا ترلاسه کړي. او له همدې امله، زه فکر نه کوم چې دا دریځ نن ورځ واقعیت ولري، او موږ باید واقعیت پسې لاړ شو. “
خو د لبنان په اړه وایي د حزب الله پر وړاندې د اسرائیلو د جګړې د پای ته رسولو په برخه کې “یقینی پرمختګ” شوی دی
عرب لیک دیوې بیړنې ناستې په ترڅ کې دجګړې پای ته دسیدو او یو خپلواک فلسطیني دولت دجوړیدو غوښټنه کړې دهږ
دعرب لیک په غونډه کېد سعودي عرب وليعهد شهزاده محمد بن سلمان په غزه کې د اسرائيلو کړنې وغندلې او “نسل وژنه” يې وبلله. دا لومړی ځل دی چې د سعودي لوړ پوړی چارواکی په غزه کې د جګړې له پيل راهيسې پر اسرائيلو کلکې نيوکې کوي او جدي غبرګون ښيي.
محمد بن سلمان د عربو او اسلامي هېوادونو بېړنۍ ناستې ته د وينا پر مهال پر لبنان او ايران هم د اسرائيلو د بريدونو له کبله نيوکې وکړې او د اسرائيلو د پوځي عملياتو د سملاسي پای ته رسولو غوښتنه يې وکړه.
دا ناسته د دوشنبې په ورځ (۱۱ نومبر) د سعودي عرب په کوربتوب او د عربي او اسلامي هېوادونو د مشرانو په حضور ترسره شوه.
محمد بن سلمان وويل، “موږ پر نړیوالې ټولنې غږ کوو چې په فلسطین او لبنان دواړو کې زموږ پر وروڼو د اسرائیلو بریدونه په سملاسي توګه بند کړي، د نړیوالې سولې او امنیت په ساتلو کې خپل مسوولیتونه ادا کړي، اسرائیل مکلف دي چې د ایران د اسلامي جمهوریت د حاکمیت درناوی وکړي او د هغه هېواد په ملي حاکمیت له بریدونو ډډه وکړي.”
په همدې مهال د سعودي عرب د بهرنيو چارو وزير ويلي چې دا د نړيوالې ټولنې ناکامي ده چې په غزه کې جګړه نه ده درېدلې او اسرائيل يې په غزه کې د “قحطۍ او لوږې” په رامنځته کولو تورن کړل.
په ناسته کې د عرب لیګ یا عربي هېوادونو د ټولنې مشر احمد ابو الغيط، وویل داسې کلیمې نشته چې د فلسطین د خلکو درد په بشپړه توګه پکې بیان شي.
نوموړي وویل چې جګړه به تر هغې پای ته ونه رسېږي چې نړیواله ټولنه پر اسرائیلو فشار را نه وړي.
ښاغلي ابو الغيط زياته کړه، “له بې انصافۍ، وژنو او شکنجې سره سوله نه راځي. د نن ورځې سرمشریزه نړۍ ته یو روښانه پیغام لېږي چې نړۍ نوره نشي کولی دې دوامداره وژنو ته شا کړي. د نړیوالې ټولنې کمزوري د دې لامل شوه چې د اور لمبې له غزې تر لبنانه پورې ورسېږي، د دې وضعیت دوام د ټولې سیمې راتلونکې له لوی ګواښ سره مخ کړې ده. نړیوالو قوانینو ته بې احترامي او د ځواب نه ویلو له امله د اسرائیلو مشران نور هم هڅول شوي چې خپل لیونتوب ته دوام ورکړي.”
په دې بېړنۍ غونډه کې د فلسطین ولسمشر محمود عباس، د ترکیې ولسمشر رجب طیب اردوغان، د پاکستان لومړی وزیر شهباز شریف، د لبنان ولسمشر نجيب ميقاتي او د نایجیریا ولسمشر تر څنګ د يو شمېر نورو عرب او مسلمان هېوادونو مشرانو ګډون کړی و.
دې ناستې ته د سوريې ولسمشر بشار الاسد او د ایران د ولسمشر لومړی مرستیال محمد رضا عارف هم ورغلي وو.
د ایران بهرنیو چارو وزارت ویاند اسماعیل بقایی په تهران کې د خبرو پر مهال ویلي د امریکا نوی ټاکل شوی ولسمشر ډونلډ ترمپ باید د جګړې درولو لپاره جدي کار وکړي.
نوموړي ويلي، “د نړیوالې ټولنې تمه له ښاغلي ټرمپ دا ده چې په غزه او لبنان دواړو کې د نسل وژنې او سیمه کې د ناامنۍ د زیاتوالي مخه ونیسي.”
د غونډې ګډونوالو په غزه کې د ملګرو ملتونو پر کارکوونکو او تاسيساتو د دوی پر وينا د اسرائيلو “پر لپسې بریدونه” هم وغندل.
تېره مياشت اسرائيلو په په دې هېواد او اشغال شوي ختيځ بيت المقدس کې د فلسطيني کډوالو لپاره د ملګرو ملتونو پر ادراې (انروا) بنديز ولګاوه او دا اداره يې د حماس په همکاري تورنه کړه.
د امریکا او بريتانيا په ګډون يو شمېر هېوادونو د اسرائيلو د دې ګام په اړه اندېښنه څرګنده کړې چې په وینا يې دا غزې ته د مرستې لېږدولو وړتياوې محدودوي.
د ریاض د ناستې په وروستي ګډ بیان کې راغلي چې د مخکنیې غونډې په دوام یو ځل بیا غوښتنه کېږي چې روانه جګړه باید ژر تر ژره پایته ورسېږي.
په دغه بیان کې همدارنګه د اسرائیلو له خوا په ملکي خلکو د بریدونو بدو پایلو ته هم اشاره شوې او له نړیوالې ټولنې غوښتنه شوې چې اسرائیل د عدالت محکمې ته راکش کړي او همدا ډول خلکو ته د بېړنیو بشري مرستو رسولو لپاره لاره پرانیزي.
د بیان په بله برخه کې راغلي چې په سیمه کې د تاوتریخوالي زیاتوالی د ټولې نړۍ لپاره بدې پایلې لري او اسرائیل باید د ټولو هېوادونو ملي حاکمیت ته درناوی وکړي.
دا د عربي او اسلامي هېوادونو دويمه بېړنۍ غونډه ده چې ترسره کېږي. په رياض کې د لومړنۍ غونډې يو کال پوره کېږي خو له هغه راهيسې په سیمه کې تاوتریخوالی لا پراخ شوی او نورو هېوادونو ته هم غځېدلی دی.
اسرائيل اوس نه يوازې غزه کې له حماس سره په جګړه بوخت دي، بلکې لبنان کې د حزب الله سره په يمن کې يې پر حوثيانو ګوزارونه کړي او د دې ټولو په منځ کې يې له ايران سره هم نښتې درلودې.
د غونډي په ګډ بيان کې د اسرائیلو تر څنګ د خپلواک فلسطین دولت جوړښت د ستونزو اصلي حل بلل شوی.
